Zmiany na UPWr: nowy statut na finiszu

Zakończyły prace komisje powołane przez rektora dla przygotowania roboczego projektu statutu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Każdy z członków wspólnoty UPWr może zapoznać się z projektem na , którą na początku roku akademickiego utworzono specjalnie dla ułatwienia orientacji w przebiegu skomplikowanego procesu wdrażania nowej ustawy.

Rok dylematów i wyścigu z czasem

Warto pamiętać, że ustawodawca postawił przed uczelniami niełatwe zadanie. Ustawa z 20 lipca 2018 roku Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce zastąpiła cztery inne ustawy (Prawo o szkolnictwie wyższym z 2005 r., ustawę z 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki, ustawę z 2010 r. o zasadach finansowania nauki oraz o pożyczkach i kredytach studenckich z 1997 r.).

Nowe prawo z obligatoryjnymi terminami wdrażania, to było trudne wyzwanie.

Na przykład dotychczas na uczelniach podstawowe jednostki organizacyjne, czyli wydziały, były faktycznymi podmiotami praw i obowiązków związanych z prowadzeniem studiów i badaniami naukowymi. Ustawa wprowadziła jednak zasadę, że studia prowadzi uczelnia, stopnie naukowe nadaje rada dyscypliny i – co może najważniejsze – ocenie (ewaluacji) podlega uczelnia oraz poszczególne dyscypliny naukowe. Prawodawca wprawdzie pozwala tworzyć uczelniom takie jednostki, jak wydziały czy katedry, nie przypisuje im jednak żadnych uprawnień.

Jak w takim razie zbudować efektywną (funkcjonalną) strukturę – to tylko jeden z wielu dylematów, z jakimi każda uczelnia musiała sobie poradzić w tempie zupełnie niestandardowym dla nobliwych instytucji. Każda zmiana istniejących struktur może naruszać czyjeś interesy, ale też niesie ryzyko zakłócenia realizacji bieżących zadań. Trzeba więc szukać kompromisów, ale przede wszystkim przewidywać, jak projektowana zmiana wpłynie na cały układ. No i dać czas adwersarzom na przekonywanie do swoich pomysłów, a czas to było coś, czego najbardziej brakowało w ostatnich miesiącach.

Niecały rok na dostosowanie zapisów dokumentów wyznaczających zasady i sposób działania uczelni do nowego prawa to niewiele (trzeba równocześnie z  normalną, bieżącą działalnością analizować i pisać na nowo regulaminy pracy, zasady zatrudniania, siatki wynagrodzeń, regulaminy organizacyjne, plany rekrutacyjne i wreszcie – dokument wiodący: statut).

Uczelnie z aspiracjami rozwojowymi i potencjałem, takie jak Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, zdecydowały, że nie ograniczą się do formalnych  zabiegów, do „liftingu” dokumentów. Byłaby to na krótką metę wygodna taktyka, ale dla UPWr mogłaby w perspektywie oznaczać zepchnięcie do innej ligi.

Ustawa mówi: możecie być uczelnią akademicką albo zawodową i precyzyjnie narzuca warunki przynależności do każdej z grup i idące za tym uprawnienia.

Art. 14.

1. Uczelnia jest uczelnią akademicką, jeżeli prowadzi działalność naukową i posiada kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 1 dyscyplinie naukowej albo artystycznej.

2. Uczelnia akademicka prowadzi studia pierwszego stopnia oraz studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie.

3. Uczelnia akademicka może prowadzić kształcenie doktorantów.

W ostatnich miesiącach na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu gorące dyskusje i spory toczyły się wokół wielu kwestii organizacyjnych, funkcjonalnych, nawet personalnych i kompetencyjnych. Nie spierano się raczej o jedno: UPWr chce być uczelnią akademicką, stąd w projekcie nowego statutu jeden z pierwszych zapisów brzmi: „Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, zwany dalej Uczelnią, jest publiczną uczelnią akademicką”.

Ten tekst publikujemy w „Głosie Uczelni” w chwili, w której nie można jeszcze mówić, że wszystkie dylematy rozstrzygnięto. Wiele z nich będzie przedmiotem dyskusji przez kolejne tygodnie, a niejedno przyjmowane teraz rozwiązanie trzeba będzie pewnie korygować, o czym nieustannie przypomina rektor, prof. Tadeusz Trziszka, podkreślając: – To życie i nasza codzienna praktyka pozwolą z czasem jedne rozwiązania wzmocnić, a z innych – być może – się wycofać. Uczelnia jest żywym organizmem, którego komórki to każdy z jej pracowników, doktorantów i studentów. Tworzymy ekosystem, który daje szanse rozwoju całego organizmu, ale każdy system wymaga nieustannego monitorowania i przekształcania, bo życie to zmiany.

Można jednak już teraz, w chwili przekazania projektu statutu senatorom, gratulować kilkudziesięciu osobom zaangażowanym w proces pisania nowego statutu, wygranej z czasem i zapanowania nad wyjątkowo trudną materią. To były dziesiątki godzin spotkań, trudzenie się nad niemal każdym słowem i zdaniem, analizowanie potencjalnych skutków, uzgadnianie stanowisk. Sztuką było już samo skoordynowanie pracy tak wielu osób, by móc efekty ich namysłu ułożyć w uzupełniający się ciąg, budujący logiczne zapisy najważniejszego, obok ustawy, dokumentu.

Jak pracowano nad statutem

Przyjęta w lipcu ubiegłego roku ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce weszła w życie trzy miesiące później, 1 października. Zgodnie z nią statut uczelni zatwierdza senat:  

Art. 34.

1. Statut uczelni publicznej uchwala senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy statutowej liczby członków po zasięgnięciu opinii rady uczelni wyrażonej większością głosów statutowej liczby członków oraz po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w uczelni […].

Nowe statuty muszą na uczelniach wejść w życie od 1 października tego roku (art. 227 ust. 1 ustawy wprowadzającej), czyli praktycznie ostatnim możliwym terminem, w którym senaty uczelni powinny je przyjmować, są  wrześniowe posiedzenia. Wrzesień to jednak zawsze gorący okres przed rozpoczęciem nowego roku, a ten, w którym wdrażane są zmiany, wymaga znacznie więcej przygotowań. Stąd starania władz UPWr, by senatorowie mogli przyjąć statut na przedwakacyjnym posiedzeniu.

Nad projektem statutu, który trafił do Senackiej Komisji Statutowej do dalszego procedowania, pracowały komisje powołane przez rektora UPWr, prof. Tadeusza Trziszkę.

Rektorska Komisja ds. opracowania projektu statutu, pracowała pod przewodnictwem prof. Adama Szewczuka, prorektora ds. rozwoju uczelni. W składzie tej komisji wyodrębniono podkomisje: do spraw ustroju i organizacji struktur uczelni kierowaną przez prof. Szewczuka; do spraw dyscyplin naukowych, badań naukowych, kadry naukowej i doktorantów, pod kierownictwem prof. Jarosława Bosego, prorektora ds. nauki i współpracy z zagranicą;  prof. Józef Sowiński stanął na czele podkomisji ds. studenckich, systemu nauczania i edukacji, a prof. Anna Chełmońska-Soyta, prorektorka ds. innowacji i współpracy z gospodarką – podkomisji ds. współpracy z gospodarką i inicjatyw biznesowych. Jak widać pracami podkomisji kierowali prorektorzy na co dzień zarządzający aktywnościami uczelni w tych zakresach, nad którymi podkomisje debatowały.

Wpływ zarządu uczelni na prace nad projektem statutu jest jednak znacznie głębszy. Rektor Trziszka i czworo jego zastępców wypracowywało większość strategicznych ustaleń podczas posiedzeń Kolegium rektorskiego, które poza cotygodniowymi regularnymi spotkaniami, niejednokrotnie zwoływano w trybie ekstraordynaryjnym.

Prof. Tadeusz Trziszka sam kierował pracami dwóch komisji przygotowujących projekt statutu: nadzorującej wdrażanie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu oraz komisji ds. opracowania projektu statutu w części dotyczącej gospodarki finansowej uczelni.

Równolegle trwały intensywne prace nad wdrażaniem innych zapisów ustawy, dla których legislator także wyznaczył obligatoryjne terminy, by wspomnieć choćby transfer dotychczasowych uprawnień do nowych dyscyplin (wymagający uwagi, by nie rozproszyć posiadanego potencjału, co niosłoby w przyszłości ryzyko utraty uprawnień akademickich). Także organizacja szkół doktorskich, dopracowanie koncepcji kierunków studiów pierwszego i drugiego stopnia – by wpisać ich zasady do statutu – trzeba było najpierw „uzgodnić” pomysły z ustawą i przedyskutować z pracownikami UPWr.

Wszyscy pracownicy uczelni mogą zapoznać się z efektami pracy zespołów i ostateczną wersją projektu statutu przygotowaną przez senacką Komisję Statutową pod przewodnictwem prof. Józefy Chrzanowskiej na .

***

Spotkanie informacyjne na temat zmian na UPWr wprowadzanych w związku z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce odbędzie się we wtorek, 21 maja o godz. 14:00 w Auli Jana Pawła II.

jc