Zmiany na UPWr: dyscypliny i uprawnienia akademickie

Nowa ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce skutkuje wieloma zmianami prawnymi, finansowymi i organizacyjnymi na polskich uczelniach. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu jest w trakcie transformacji w uczelnię badawczą. Od dziś w każdy poniedziałek na stronie uczelni będziemy publikować teksty omawiające te zmiany – zaczynamy od nowego podziału dyscyplin naukowych i uprawnień akademickich. W kolejnych tygodniach pojawią się teksty dotyczące: Wiodących Zespołów Badawczych, ewaluacji działalności naukowej uczelni, finansowania, kształcenia doktorantów, umiędzynarodowienia, współpracy z gospodarką, dydaktyki, przepisów przejściowych oraz nowego statutu UPWr.

Nowa ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz idące za nią rozporządzenia wprowadziły nowy podział dziedzin i dyscyplin naukowych oraz podporządkowały im wiele aspektów działalności uczelni w Polsce. Jedną z najważniejszych zmian jest weryfikacja pracy naukowców i ocena uczelni w ramach dyscyplin. Przyznawane uczelniom uprawnienia do nadawania stopni naukowych również powiązano z dyscyplinami i uzyskiwanymi w nich wynikami.

Do tej pory Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu miał 10 uprawnień akademickich w 10 dyscyplinach, w tym jedno niepełne – w przypadku biologii mogliśmy nadawać tylko stopień doktora, w pozostałych również doktora habilitowanego. Od 1 maja 2019 roku UPWr będzie miał pełne uprawnienia akademickie w siedmiu dyscyplinach z trzech dziedzin:

Taki układ – siedem dyscyplin w trzech dziedzinach – pozwala zachować UPWr status uniwersytetu. Siedem dyscyplin z uprawnieniami (tzw. dyscyplin wiodących) nie oznacza jednak, że na UPWr nie będą prowadzone badania w innych dyscyplinach. Będą one finansowane ze środków subwencji i projektów, jakie pozyskają. 60 pracowników UPWr reprezentuje 12 innych dyscyplin niż wiodące.

Dyscypliny wiodące zostały wybrane m.in. na podstawie oświadczeń naukowców o reprezentowanych przez nich dziedzinach i dyscyplinach, które składali w listopadzie 2018 roku. Podejmując decyzję o zredukowaniu uprawnień, z 10 do siedmiu, zarząd uczelni brał pod uwagę również możliwość zapewnienia rozwoju każdej dyscypliny (a tym samym kadry) oraz kategorie dyscyplin, które zależą od ostatniej oceny parametrycznej wydziałów.

Na pięć wydziałów UPWr – dwa w ostatniej ocenie parametrycznej dostały kategorię A+, jeden A, a kolejne dwa B. Transformacja z kategorii wydziałów do kategorii dyscyplin daje nam trzy dyscypliny naukowe z kategorią A+, jedną A i trzy B (patrz: schemat poniżej). Taki rozkład kategorii zapewnia UPWr korzystną subwencję (która zastąpi dotychczasową dotację ministerialną) w latach 2020 i 2021. W 2019 r. brana pod uwagę jest jeszcze kategoryzacja wydziałów. (Więcej o zmianach w finansowaniu będziemy pisać w kolejnych tekstach).

Nadrzędnym celem i największym wyzwaniem, jakie stoi przed uczelnią w najbliższych latach, jest utrzymanie kategorii A i A+ oraz podniesienie pozostałych do co najmniej B+ w procesie ewaluacji w 2021 r. Oceniane będą wtedy dyscypliny i każdy pracownik je reprezentujący, a nie jak do tej pory wydziały. Ocenie podlegać będą lata 2017-2020.

Od wyników ewaluacji zależeć więc będą dalsze uprawnienia uczelni do nadawania stopni – dają je tylko kategorie A+, A i B+, a także finansowanie, jakie UPWr otrzyma z budżetu państwa po 2021 r. Uprawnienia przyznane po ewaluacji będą obowiązywać przez 4 lata, czyli do wyników kolejnej ewaluacji. (Więcej o ewaluacji również w kolejnych artykułach).

Utrata uprawnień w jednej dyscyplinie wpłynie na resztę, w przeciwieństwie do uprawnień funkcjonujących do tej pory niezależnie na wydziałach. Uczelnie mające – przykładowo – dwie silne dyscypliny i pięć słabych mogą być jedynie akademią, lecz nie uniwersytetem.

Zgodnie z ustawą od 1 maja 2019 r. stopnie i tytuły naukowe nadawane będą w nowych dyscyplinach. Jednak do 1 października, czyli dnia wejścia w życie nowego statutu i struktury uczelni, nie ma możliwości wszczęcia postępowań w sprawie ich nadania.

Tak jak do tej pory stopnie naukowe nadawane będą w dziedzinie i dyscyplinie naukowej. Na UPWr będą je nadawać rady dyscyplin – każda dyscyplina będzie miała radę złożoną z należących do niej profesorów, doktorów habilitowanych i doktorów. Wprowadzono również możliwość nadania stopnia doktora tylko w dziedzinie, bez doprecyzowania dyscypliny, gdy rozprawa doktorska jest na tyle interdyscyplinarna, że nie można wskazać dyscypliny wiodącej. Wtedy stopień doktora nadaje Senat UPWr.

Nowością jest również możliwość nadania przez Prezydenta RP tytułu profesora w trzech wariantach: wyłącznie w dziedzinie, w dziedzinie i dyscyplinie lub w dziedzinie i dyscyplinach (do tej pory tylko w dziedzinie). Za nadawanie tytułów profesora będzie w całości odpowiadała Rada Doskonałości Naukowej, która od 2021 r. zastąpi Centralną Komisję ds. Stopni i Tytułów. Uczelnia nie będzie już brała udziału w tej procedurze. 

Każdy kierunek studiów przypisany zostanie do jednej z 7 dyscyplin. W dyscyplinach prowadzone będą także szkoły doktorskie, które są nową formą kształcenia doktorantów. Docelowo – po ewaluacji w 2021 r. – szkoły doktorskie będą prowadzone tylko w dyscyplinach z uprawnieniami, czyli z kategoriami A+, A i B+.