Student-Wynalazca – kolejna nagroda dla UPWr

Główną nagrodę w XI edycji Ogólnopolskiego Konkursu Student-Wynalazca zdobyli: Mateusz Łużny i Dagmara Kaczanowska z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz opiekunowie naukowi: prof. Tomasz Janeczko, prof. Edyta Kostrzewa-Susłow, dr Ewa Kozłowska, dr Monika Dymarska, dr Jarosław Popłoński, prof. Aleksandra Pawlak, prof. Bożena Obmińska-Mrukowicz z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz prof. Barbara Gawdzik, prof. Alicja Wzorek z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Wyróżniono ich za opracowywanie metod uzyskiwania dihydrochalkonów – potencjalnych słodzików w przemyśle spożywczym.

Niektóre z tych związków są w niewielkich ilościach wytwarzane przez rośliny. Mają wiele właściwości prozdrowotnych, m.in. antyoksydacyjne, przeciwzapalne czy przeciwnowotworowe, dlatego są wykorzystywane w farmacji jako składniki wielu preparatów, głównie suplementów diety czy syropów.

– Tak naprawdę wyróżniono cykl 24 wynalazków dotyczących sposobów otrzymania dihydrochalkonów. Niektóre z tych związków są w niewielkich ilościach wytwarzane przez rośliny. Mają wiele właściwości prozdrowotnych, m.in. antyoksydacyjne, przeciwzapalne czy przeciwnowotworowe, dlatego są wykorzystywane w farmacji jako składniki wielu preparatów, głównie suplementów diety czy syropów – tłumaczy Mateusz Łużny i dodaje, że właściwości dihydrochalkonów powodują, że spożywane w niewielkich ilościach są ważnym czynnikiem odpowiedzialnym za zapobieganie wielu chorobom cywilizacyjnym takim jak np. cukrzyca, chorobom serca, a nawet depresja.

– Nasze metody z zastosowaniem biotransformacji pozwalają na uzyskanie związków z wysoką wydajnością przy jednocześnie znacznie niższych kosztach niż przy ekstrakcji ich z roślin czy w wyniku zastosowania syntezy chemicznej. W procesie jako katalizatory wykorzystujemy drożdże, które dzięki wysokiej aktywności wytwarzanych przez nie enzymów są w stanie przekształcać, nawet w ciągu jednej godziny, substraty do oczekiwanych produktów – mówi prof. Tomasz Janeczko, opiekun naukowy Mateusza Łużnego, który kończy studia doktoranckie, i Dagmary Kaczanowskiej, która studia magisterskie na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu już ukończyła.

Dihydrochalkony, za których sposoby otrzymywania przyznano nagrodę w konkursie Student-Wynalazca, charakteryzują się przede wszystkim słodkim smakiem, ale w zależności od rodzaju podstawników i stężenia mogą być również odbierane przez receptory na naszym języku jako smak lukrecji, umami lub mocno słodki, przewyższający słodkość sacharozy. Właściwości te można wykorzystać np. do produkcji niskokalorycznych słodzików o jednoczesnym działaniu prozdrowotnym.

– Jednym z przykładów tego typu związków w przemyśle spożywczym jest dihydrochalkon neohesperedyny wykorzystywany do produkcji syropów stosowanych u dzieci i diabetyków. Prof. Aleksandra Pawlak i prof. Bożena Obmińska-Mrukowicz z Katedry Farmakologii i Toksykologii naszej uczelni wykazały, że uzyskiwane przez nas dihydrochalkony nie wykazują toksyczności wobec prawidłowych linii komórkowych nawet w wysokich stężeniach – podkreśla prof. Janeczko.

Już czwarty rok z rzędu główna nagroda w tym ogólnopolskim konkursie została przyznana studentom i doktorantom z Katedry Chemii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. W 2018 roku nagrodę główną zdobyła Joanna Kozłowska z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz opiekun naukowy prof. Mirosław Anioł za cykl wynalazków dotyczących wydajnej metody syntezy chemicznej mającej na celu otrzymanie nowych pochodnych flawonoidów. W 2019 roku nagrodę główną zdobyli Ewa Kozłowska, Dymarska Monika, Urbaniak Monika, Grzeszczuk Jakub, Sycz Jordan, Kownacki Patryk, Franczak Iga, Matera Agata z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz opiekunowie naukowi: prof. Tomasz Janeczko, dr Anna Kancelista, prof. Łukasz Stępień, prof. Edyta Kostrzewa-Susłow, dr Regina Stempniewicz, dr Michał Oskiera, prof. Elżbieta Pląskowska – za cykl 26 wynalazków dotyczących uzyskiwania w wyniku biotransformacji związków steroidowych o wysokim potencjale terapeutycznym. W 2020 roku nagrodę główną zdobyli Mateusz Łużny, Ewa Kozłowska, Monika Dymarska, Martyna Krzywda i ich opiekunowie naukowi: prof. Tomasz Janeczko, prof. Edyta Kostrzewa-Susłow, dr Marcelina Mazur, dr Jarosław Popłoński, dr Tomasz Tronina, dr Sandra Sordon – za cykl 45 wynalazków dotyczących wytwarzania bioaktywnych związków flawonoidowych w wyniku biotransformacji.

– W poprzedniej edycji konkursu opisaliśmy biotransformacje, w których katalizatorami były głównie entomopatogenne grzyby strzępkowe. W tym roku skupiliśmy się na właściwościach katalitycznych niekonwencjonalnych drożdży, w tym na drożdżach z gatunku Yarrowia lipolytica, które ze względu na ich status GRAS (Generally Recognized as Safe) mogą być wykorzystywane jako żywność niekonwencjonalna. Łącząc je z naszymi związkami możemy wytwarzać preparat posiadający zarówno właściwości odżywcze, jak i prozdrowotne, zamknięte w jednym produkcie – tłumaczy prof. Tomasz Janeczko.

Mateusz Łużny, który nagrodę w konkursie zdobył drugi raz z rzędu, na pytanie, czy takie wyróżnienie jest kolejnym stopniem w karierze naukowej, czy raczej pomaga w odnalezieniu się na rynku pracy w gospodarce, odpowiada: – Teoretycznie dzięki udziałowi w konkursie i jego nagłośnieniu, powinniśmy być bardziej rozpoznawalni, a produkowane przez nas związki oraz opracowywane metody bardziej dostępne dla firm zewnętrznych. Ale prawdę mówiąc, nie odczuliśmy żadnych zmian, co może wynikać z obecnej sytuacji związanej z pandemią COVID-19. Z tego samego powodu odwołano wyjazd do Genewy na międzynarodowe targi, który w konkursie zawsze był nagrodą główną. Targi owszem, odbędą się zgodnie z planem w marcu, ale w całości online. 

Mateusz Łużny, który aktualnie jest na czwartym roku studiów doktoranckich przyznaje, że wyróżnienie w konkursie raczej nie jest „stopniem w karierze naukowej”. Udowadnia natomiast, że badania które prowadzimy są doceniane przez komisje konkursowe. Samo rozpowszechnienie naszych badań w sposób inny niż konferencje czy publikacje naukowe jest nowym, ciekawym doświadczeniem. A udział oraz wyróżnienie w konkursie możemy uznać za ciekawe uzupełnienie rozpowszechniania naszych badań – mówi doktorant.

Jego promotor zaś pytany o to, czy we wspólnej pracy naukowej jest miejsce na relację uczeń – mistrz, podkreśla: – W naszej katedrze studenci, zarówno magistranci, jak członkowie koła naukowego OrgChem, są zaangażowani w badania prowadzone przez pracowników. W Katedrze Chemii relacja uczeń – mistrz jest podstawą całego procesu dydaktycznego i dojrzewania młodych naukowców do samodzielnej pracy naukowej.

Konkurs Student-Wynalazca zorganizowany przez Politechnikę Świętokrzyską już po raz jedenasty adresowany jest do studentów, doktorantów i absolwentów, którzy w trakcie studiów zostali twórcami/współtwórcami wynalazku lub wzoru użytkowego/przemysłowego chronionego prawem wyłącznym lub zgłoszonego do ochrony w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiednim urzędzie ds. własności przemysłowej za granicą. Do konkursu mogą być zgłoszone także wynalazki i wzory użytkowe, które powstały w ramach współpracy międzynarodowej, a ich współtwórcami są studenci zagraniczni. Pięciu laureatów nagród głównych weźmie udział w Międzynarodowej Wystawie Wynalazków w Genewie – The International Exhibiton of Inventions of Geneva w 2021 r.

kbk