Prof. Tadeusz Trziszka nowym rektorem

Na pytanie, dlaczego został naukowcem, odpowiada krótko: – Zawsze lubiłem się uczyć, stąd wybór ścieżki badacza. Zawód naukowca wydał mi się kiedyś ciekawy i pociągający. Z perspektywy lat mogę dzisiaj w pełni świadomie powiedzieć, że nie pomyliłem się w swoich młodzieńczych ocenach.

Specjalista z zakresu technologii żywności i żywienia człowieka swoje dociekania naukowe skupił na dobroczynnym działaniu jaj. Żartuje zresztą z siebie, że jest jajojadem i dziennie zjada trzy jaja – zwykle na śniadanie. Ale już na poważnie w serwisie PAP nauka w Polsce tłumaczył znaczenie programu badawczego OVOCURA, którym kierował, a który polegał na wyodrębnieniu z jaj komponentów biomedycznych, pomocnych w leczeniu i zapobieganiu chorobom. Jaja do badań nie były przypadkowe, ponieważ kury nioski były karmione preparatami huminowo-mineralnymi, z dodatkiem wielu naturalnych substancji m.in. z roślin bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe.

– Spodziewaliśmy się, że badania przyniosą ciekawe wyniki, ale przekroczyły one nasze oczekiwania w dobrym tego słowa znaczeniu. Okazało się, że natura jest zdolna do wszystkiego. Może dać życie i chronić życie także od chorób cywilizacyjnych, które nas dotykają z różnych powodów. Jajo to z natury doskonały surowiec – mówił z entuzjazmem ówczesny prorektor ds. innowacji prof. Tadeusz Trziszka.

Efektem projektu OVOCURA było 28 patentów związanych z produktami biomedycznymi, pozwalającymi leczyć lub zapobiegać chorobom neurodegeneracyjnym, nowotworowym, schorzeniom centralnego układu nerwowego, układu krążenia, kostnego czy w wytwarzaniu medykamentów na paradontozę i przeciwko dolegliwościom dermatologicznym.

Wybrany w czwartek 3 marca nowy rektor Uniwersytetu Przyrodniczego podkreśla, że w życiu – dla niego – najważniejszymi wartościami zawsze były i są uczciwość, szacunek do drugiego człowieka. – I pokora. Bez względu na to, jakie odniosło się sukcesy, nie można wywyższać się nad innych – mówi prof. Tadeusz Trziszka.

Nie wyobraża sobie życia bez pracy, bo nawet odpoczywa pracując. – Kiedy nagromadzi mi się spraw administracyjnych, które są bardzo absorbujące, odpoczywam, przygotowując wykłady czy czytając publikacje naukowe. I odwrotnie: wysiłek włożony w pracę badawczą czy dydaktyczną zmniejszam pracą w biurze. Cóż, po prostu nie mogę robić cały czas tego samego – śmieje się prof. Trziszka i po chwili przyznaje, że ma kłopot z… wakacjami. Bo dolce far niente trwa u niego tydzień, a po tygodniu już nie wytrzymuje beztroskiego lenistwa. Wtedy sięga po komputer, który zawsze zabiera ze sobą na każdy wyjazd i… pracując, odpoczywa.

– Dlatego też nie chodzę już na wagary. A przyznam, że żałuję, bo jako student praktycznie co tydzień byłem w operze czy filharmonii. Kocham muzykę klasyczną, uwielbiam operę. Ale dzisiaj po prostu nie mam na tę miłość zbyt wiele czasu – mówi z nutką żalu w głosie nowo wybrany rektor, który jednak przyznaje, że ten kradziony nauce czas chętnie przeznacza na czytanie książek dotyczących rozwoju duchowego człowieka. – Interesuje mnie duchowość Wschodu, interpretacje Biblii, systemy filozoficzne, w których człowiek jest przedmiotem analizy. I z ogromną przyjemnością i niezmiennym zaciekawianiem czytam Paulo Coehlo, który tą problematyką zajmuje się w wymiarze popkultury – mówi prof. Tadeusz Trziszka.

Zapytany o znaczenie swojego nazwiska, ze śmiechem przytacza wyjaśnienia prof. Jerzego Monkiewicza: – On twierdzi, że to drzazga po słowacku. Przyznam, że zainteresowania genealogiczne zostawiłem bratu. Wiem, że rodzice pochodzili z okolic Stanisławowa, dziadek i pradziadek mieli młyny, więc byli zamożnymi ludźmi. A jeden z moich kuzynów, Zygmunt, był pisarzem i wieloletnim redaktorem „Miesięcznika Literackiego”, gdzie publikował artykuły dotyczące twórczości między innymi Edwarda Stachury czy Tadeusza Nowaka.

Członek stowarzyszeń naukowych: World’s Poultry Science Association (WPSA), Polskiego Towarzystwa Technologów Żywności, Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Societas Humboltiana Polonorum (w latach 2001-2004 pełniący funkcję przewodniczącego organizacji), promotor 15 prac doktorskich, laureat wielu nagród do przedmiotu swoich naukowych dociekań przekonuje, podkreślając, że już Rzymianie mówili, że jajo plus jabłko to podstawa jedzenia, ponieważ w ten sposób dostarcza się organizmowi wszystkich witamin. I tego się warto trzymać.

To, co intuicyjnie czuli mieszkańcy Imperium Romanum, naukowo potwierdził prof. Tadeusz Trziszka, odkrywając ze swoim zespołem badaczy  w żółtku  jaja m.in. kompleks białek Yolkina, hamujący  rozwój choroby Alzheimera, mający znaczenie w leczeniu chorób otępienia mózgu i zaburzenia nastroju.

Tuż po wyborze nowego rektora Uniwersytetu Przyrodniczego, prof. Roman Kołacz, który tę funkcję pełnił dwie kadencje powiedział redakcji „Głosu Uczelni”: – Będę trzymał kciuki, żeby konsorcjum FoodNexus, w którym Uniwersytet Przyrodniczy się znalazł, wygrało konkurs na utworzenie KIC Food4Future, czyli europejskiego centrum transferu wiedzy i innowacji „żywność dla przyszłości”. Udział naszej uczelni w KIC żywnościowym był w okresie pełnienia przez prof. Trziszkę funkcji prorektora ds. nauki jednym z jego priorytetowych działań. Jeśli to konsorcjum wygra konkurs, to dla profesora będzie powód do ogromnej satysfakcji, że wprowadził Uniwersytet Przyrodniczy na europejskie salony w zakresie badań dotyczących żywności. To nie tylko byłby powód osobistej satysfakcji , ale też fantastyczna sprawa i dla naszej uczelni, i dla Polski – dla całego jej sektora żywnościowego.

Druga sfera zadań przyszłego rektora, od której zależy sukces całej naszej wspólnoty, i za którą rektor Roman Kołacz trzyma kciuki to znacznie większe umiędzynarodowienie uczelni. – Uważam, że to powinno być hasłem przewodnim profesora Trziszki przez najbliższe cztery lata. Zresztą, dzięki swoim międzynarodowym kontaktom on może tu wiele zrobić, nie tylko w obszarze badań naukowych, ale także w nauczaniu, dydaktyce, sprowadzeniu na Uniwersytet Przyrodniczy studentów z zagranicy, uruchomieniu nowych  kierunków w języku angielskim. To przekładać się będzie na przyszłe oceny uczelni, bo planowane kryteria parametryzacji będą kłaść nacisk na udział naszych naukowców w projektach badawczych Horyzont 2020 i poziom umiędzynarodowienia dydaktyki. To powinno być priorytetem naszej uczelni i najważniejszym zadaniem nie tylko rektora, ale wszystkich członków wspólnoty akademickiej. I wreszcie życzę prof. Trziszce, żeby ta kadencja – a profesor może pełnić funkcję rektora tylko jedną kadencję – była czasem mądrych i odważnych decyzji. Decyzji, które pozwolą zatrudniać na UPWr młodych zdolnych ludzi, a rozstać się ze wszystkim, którym nie chce się chcieć.

Prof. Tadeusz Trziszka został wybrany nowym rektorem UPWr głosami 163 elektorów (ze 191 obecnych). Tuż po ogłoszeniu wyników mówił: – Mogę sobie postawić pytanie, czy boję się tej kadencji i podejmowania ryzykownych, często trudnych decyzji, które przede mną i przed państwem. I mogę szczerze odpowiedzieć, że się tego nie boję. (…) Kiedy w wieku 29 lat, po obronie pracy doktorskiej, mój ojciec złożył mi gratulacje i powiedział, że kiedyś zostanę rektorem tej uczelni, żaden z nas nie zdawał sobie sprawy z tego, co mówił, ale dzisiaj to się spełniło. Jeżeli takie życzenia się spełniają, to wierzę, że spełni się też moje życzenie, abyśmy byli jedną z najlepszych europejskich uczelni.

***Tadeusz Trziszka

Profesor zwyczajny w Katedrze Technologii Surowców Zwierzęcych i Zarządzania Jakością Wydziału Nauk o Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Ekspert w zakresie technologii drobiu i jaj, a w szczególności projektowania i technologii procesowych w przemyśle jajczarskim. W latach 1996 – 2002 pełnił funkcję prorektora ds. współpracy z zagranicą i rozwoju uczelni, a w latach 2012-2016 prorektora ds. nauki i innowacji.

Wiodącym obszarem badań prof. Trziszki są bioaktywne substancje pozyskiwane z jaj do celów nutraceutycznych i biomedycznych, z uwzględnieniem wdrażania innowacyjnych technologii utrwalania, w tym wysokonapięciowe pola elektryczne, skoncentrowane wiązki mikrofalowe, zintegrowane systemy pasteryzacyjne oraz nowe technologie ekstrakcyjne, w tym ekstrakcje w płynach nadkrytycznych. W ostatnich latach wiele uwagi poświęcono izolacji aktywnych substancji z białka jaja (lizozym, cystatyna), co było i jest przedmiotem projektów finansowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Aktualnie w obszarze dużych zainteresowań pozostaje technologia izolacji fosfolipidów z żółtka jaja, w tym metodą ekstrakcji w płynach nadkrytycznych. Ostatnio realizowane badania obejmują biologicznie aktywne peptydy treści jaja i ich zastosowanie biomedyczne oraz w suplementach diety. Procesy biotechnologiczne prowadzące do uzyskania tych peptydów związane są z enzymatyczną hydrolizą ubocznych składników powstałych m.in. w procesach ekstrakcyjnych, co pozwala na tworzenie innowacyjnych, kompleksowych technologii o wysokiej wydajności. Obszar surowcowy i makrobiotechnologiczny obejmują badania nad metodami wzbogacania składu treści jaja w wielonienasycone  kwasy tłuszczowe i witaminy na drodze transformacji składników pasz do jaj z uwzględnieniem systemów żywienia, utrzymania drobiu i doboru genetycznego. Badania te służą do wykreowania nowej generacji naturalnych surowców wyjściowych do produkcji biosuplementów diety jako oryginalnych polskich produktów.

Oddzielnym kierunkiem badań jest bezpieczeństwo żywności i analiza zagrożeń bezpieczeństwa zdrowotnego w łańcuchu produkcji żywności (GMP/GHP, HACCP), z uwzględnieniem prawa europejskiego i systemów zarządzania jakością (normy z serii ISO 9000:2009).