Czy rośliny lecznicze to przyszłość medycyny?

• Lecznicze działanie roślin, które są używane w tradycyjnej irańskiej medycynie, ma podłoże naukowe – bada je prof. Mehdi Rahimmalek

Współpraca jest kluczem do sukcesu – nie inaczej jest w świecie nauki. Dlatego prof. Mehdi Rahimmalek z irańskiego Isfahan University of Technology przyjechał na Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu w ramach programu NAWA, by zrealizować stypendium naukowe pod kierunkiem prof. Antoniego Szumnego. Razem poprowadzą badania nad fitochemią endemicznych, leczniczymi irańskich gatunków roślin z rodziny Lamiaceae i Apiaceae. 

Lamiaceae to rodzina roślin kwiatowych, powszechnie znanych jako jasnotowate, do których należy też mięta i szałwia. Zaś Apiaceae to rodzina głównie aromatycznych roślin kwitnących, zwanych selerowatymi. Prof. Rahimmalek przyjechał na UPWr, ponieważ zespół prof. Szumnego ma bardzo duże doświadczenie w ustalaniu składu chemicznego roślin – wspomagane dostępem do bardzo dobrej klasy aparatury badawczej.

Choć jego wymiana naukowa ma trwać od lipca 2022 r. do lutego 2024 r., prof. Rahimmalek po raz pierwszy usłyszał o UPWr w 2014 r., kiedy prof. Adam Matkowski z Wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego zapoznał go z prof. Antonim Szumnym. Tak zaczęła się ich współpraca. Po wspólnym opublikowaniu kilku artykułów naukowych prof. Antoni Szumny z Katedry Chemii Żywności i Biokatalizy UPWr podsunął irańskiemu naukowcowi pomysł przyjazdu na stypendium naukowe w ramach programu Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA). 

Tradycyjne metody leczenia mają poparcie naukowe?

W ramach tego projektu prof. Mehdi Rahimmalek zbiera i bada głównie nadziemne części endemicznych irańskich roślin jasnotowatych i selerowatych. Należą do nich: Thymus karmanicus, Trachyspermum ammi, Perovskia abrotanoides (korzenie), Ducrosia anethifolia i kilka innych. Zostały wybrane na podstawie zawartości olejków eterycznych i potencjału leczniczego. Podczas badań naukowiec skupi się na analizie metabolitów wtórnych, które nie są jeszcze dobrze rozpoznane w tych roślinach.

– Badanie metabolitów wtórnych może doprowadzić do zidentyfikowania nowych związków, dotychczas nieopisanych w literaturze. Analiza pozwoli określić skład ilościowy i jakościowy olejków eterycznych, wyższych terpenów i terpenoidów, fenoli, flawonoidów, jak i alkaloidów w badanych roślinach. Dodatkowo przeprowadzimy analizę sensoryczną zebranych roślin. Szukamy w nich właściwości leczniczych. Jedną z badanych roślin jest m.in. ajwain, nazywany również kminkiem koptyjskim, który występuje głównie w Iranie i Indiach. Nasiona używane są jako przyprawa, ale zawierają również tymol, który można też znaleźć w tymianku. Ma on właściwości antybakteryjne i wykrztuśne. Dlatego ajwain jest stosowany w Iranie przeciw zapaleniom gardła. Kolejną rośliną, nad którą prowadzimy badania, jest Ducrosia anethifolia. Ta roślina jest w Iranie uznawana za aromatyczne warzywo. Być może przyjmie się też w Europie. Ale nas bardziej interesują jej nasiona. Tradycyjnie spożywano je w celu złagodzenia bólu głowy, bólu pleców i kolki. Mają też właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwutleniające, antyproliferacyjne i cytotoksyczne – wyjaśnia prof. Rahimmalek.

Inną rośliną, nad którą pracują naukowcy, jest także Perovskia abrotanoides. Oprócz walorów ozdobnych (przypomina nieco lawendę), Perovskia ma właściwości lecznicze, głównie w korzeniu – działa antyseptycznie, przeciwzapalnie i przeciwnowotworowo. – To jedno z naszych najważniejszych badań, które rozpoczęliśmy jeszcze w 2014 roku. Od tej pory napisaliśmy wiele artykułów na temat tej rośliny – mówi prof. Mehdi Rahimmalek. 

Podczas wizyty we Wrocławiu naukowiec będzie przeprowadzał rozdział frakcji i czystych związków metodą chromatografii kolumnowej oraz p-TLC. Frakcje i czyste związki zostaną również poddane działaniu cytotoksycznemu, przeciwdrobnoustrojowemu i przeciwpierwotniakowemu. Dodatkowo, naukowcy zbadają wpływ metod suszenia takich jak mikrofala próżniowa, konwekcja, liofilizacja oraz suszenie w cieniu na profil olejków eterycznych oraz utraty związków podczas procesu. 

Otrzymane związki z irańskich roślin mogą być cenne do kolejnych analiz chemicznych w celu dalszego oczyszczania. Dzięki projektowi naukowcy uzyskają również dane opisujące wpływ metod suszenia na profile olejków eterycznych i innych frakcji. Naukowa współpraca z prof. Antonim Szumnym pomoże też prof. Mehdiemu Rahimmalekowi rozwijać techniczne umiejętności laboratoryjne i umożliwi wymianę wiedzy między polskim i irańskim zespołami. 

Międzynarodowe badania mają kluczowe znaczenie dla rozwoju interdyscyplinarnej współpracy naukowej, która dostarcza nowych odkryć i pomysłów. Ponadto, wprowadzenie nowej plazmy zarodkowej z omawianych roślin może być korzystne dla dalszych badań nad nowymi związkami z endemicznych irańskich i azjatyckich roślin leczniczych. –  Dotychczasowa współpraca w ramach projektu zaowocowała już czterema publikacjami naukowymi i wymianą wielu pomysłów. Po zakończeniu projektu planuję przekazać wiedzę zdobytą na UPWr swoim doktorantom w Iranie – mówi prof. Rahimmalek.

is

• 

  UPWr w międzynarodowym projekcie SusPlant

  Naukowcy biorący udział w projekcie zbadają nastawienie i preferencje konsumentów do innowacyjnych produktów żywnościowych, m. in. zamienników mięsa, w społeczeństwach krajów uczestniczących w projekcie tj. Szwecji, Polski, Litwy, Ukrainy i Mołdawii. Wspólnie podjęte działania mają na celu rozeznanie podejścia konsumentów do nowych produktów na rynku oraz ułatwienie komponowania zdrowej i zrównoważonej diety.

• 

  Wytrwałość się opłaca – historia absolwenta lek. wet. Petera Stewarta

  Lek. wet. Peter Stewart, absolwent medycyny weterynaryjnej na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, większość swojej kariery spędził na leczeniu zwierząt w zoo w Dudley, w Wielkiej Brytanii. Po latach powrócił na UPWr, by przeprowadzić kurs z zakresu medycyny egzotycznych zwierząt.