Szkoła Doktorska UPWr: ratowanie ginących gatunków i wpływ wieku na rozrodczość

Prof. Wojciech Niżański pytany o Szkołę Doktorską UPWr, nie kryje, że kluczowe są atrakcyjne tematy i dobrzy promotorzy i kopromotorzy z zagranicznych ośrodków.

– Musimy zapomnieć o chowie wsobnym, a zamiast rozmnażania publikacji w pokrewieństwie postawić na efekt heterozji, czyli bioróżnorodność. Mówiąc kolokwialnie, mieszanie w genach jest dobre nie tylko w przyrodzie, ale też w nauce, a o to nam wszystkim chodzi – mówi europejskiej klasy specjalista od rozrodu zwierząt, dodając, że kluczem do tej różnorodności jest budowanie zespołów, w które zaangażowani będą naukowcy z różnych państw i ośrodków. W takich zespołach łatwiej o inspirację, naukowe zaskoczenie i nowe pomysły, a z pragmatycznego punktu widzenia mają one też znaczenie we wskaźnikach naukometrycznych wszystkich zaangażowanych jednostek.

Umiędzynarodowienie – połowa sukcesu

– Umiędzynarodowienie w Szkole Doktorskiej odbywa się na kilku płaszczyznach. Po pierwsze przez samych doktorantów, akurat w mojej dziedzinie mamy dwójkę młodych ludzi, z Algierii i Nigerii. A po drugie, oczywiście przez kopromotorów. Tutaj podobnie jak w przypadków kandydatów do szkoły, stawiamy na najlepszych. Ich wybór ma znaczenie i dla samego doktoratu, ale też dla ewaluacji jednostek, w których powstanie, dla dobrych, cytowanych publikacjach w dobrych, wysoko punktowanych czasopismach  – mówi prof. Niżański.

Kopromotorem doktoratu powstającego pod opieką prof. Małgorzaty Ochoty jest więc naukowiec z INRA, cenionego w świecie instytutu naukowego Francji. Płaszczyzna współpracy jest idealna bowiem umożliwia symbiozę naukowców reprezentujących obszary podstawowowe i klinicystów. Temat dotyczy zagadnień związanych z zaawansowanymi technikami badawczymi wykorzystywanymi w eksperymentach dotyczących zewnątrzkomórkowych pęcherzyków  (EV-exocellular vesicles). My jako przedstawiciele weterynarii – obszaru z natury rzeczy aplikacyjnego chcemy sprawdzić czy wspomniane EV nie poprawiają wyników zapłodnienia pozaustrojowego i dojrzewania zarodków poza organizmem samicy. Działania te prowadzimy w kontekście ratowania ginących gatunków zwierząt za pomocą biotechnik. Temat realizowany przez doktorantkę z Algierii brzmi „Wpływ pęcherzyków zewnątrzkomórkowych i komórek macierzystych na wyniki hodowli embrionów zarodków ginących gatunków kotowatych”.

Naukowcy najlepsi w swojej dziedzinie

– To jeden z wiodących obszarów badawczych w dziedzinie rozrodu realizowanych przez nasz zespół i zależało mi na bardzo dobrym kopromotorze. Zrobiłem więc listę najlepszych specjalistów w świecie. A potem napisałem mejla do prof. Pascala Mermillaud z INRA, czy zgodzi się na wspólną pracę – opowiada prof. Wojciech Niżański, który odpowiedź z Francji dostał bardzo szybko. Okazało się, że Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu i realizowane tu projekty związane z rozrodem i ratowaniem ginących gatunków kotowatych są tam świetnie znane i cenione.

Zwracamy uwagę na znajomość języków obcych, premiowane są publikacje naukowe, choć nie są one warunkiem sine qua non, zamiast nich jednak dobrze jest być uczestnikiem międzynarodowych konferencji, brać udział w publicznych prezentacjach

– Profesor napisał mi, że sam ma kilkunastu doktorantów, ale zaproponował równie znanego i cenionego jak on naukowca, prof. Yana Locatellego. W drugim doktoracie, realizowanym pod moją opieką, kopromotorem jest prof. Alain Fontbonne z ENVA Maison Alfort Paris, europejskiej mekki rozrodu klinicznego – mówi kierownik Wiodącego Zespołu Badawczego InnoWET Innowacyjna diagnostyka i terapia weterynaryjna. Trzy dni temu Alain Fontbonne został kierownikiem Katedry Rozrodu koni i małych zwierząt.

Realizowany pod ich kierunkiem doktorat „Mechanisms of reproductive aging - studies on domestic dog (Canis familiaris) as model animal” – do projektu komisja wybrała doktoranta z Nigerii – dotyczy wpływu starzenia się na jakość plemników, a co za tym idzie, stan zdrowia potomstwa starszych ojców. Jak się okazuje bowiem, istnieje sporo prac na temat korelacji pomiędzy wiekiem zwierzęcia a jego płodnością, ale nikt szerzej nie sprawdził, jak u zwierząt wiek ojca wpływa na zdrowie potomstwa, na rozwój zarodków i płodów, na cechy fenotypu itp. Jednocześnie zależność między wiekiem ojca, a płodnością i zdrowiem potomstwa, częstotliwością występowania u dzieci różnych chorób to temat szeroko badany w medycynie człowieka.

– Ten doktorat jest więc odwróceniem modelu badawczego, bo do tej pory to model zwierzęcy był punktem odniesienia do badań z zakresu medycyny człowieka. Tak było i jest na przykład w przypadku nowotworów gruczołu sutkowego. Tym razem jednak to model ludzki jest inspiracją wobec zwierząt – tłumaczy prof. Niżański.

Doktorant, który będzie pracował nad tym projektem, ma już dorobek naukowcy, pracuje na University of Abuja, gdzie jest starszym asystentem.

Co musi mieć kandydat na doktoranta?

– I tu wracamy do punktu wyjścia, czyli rekrutacji doktorantów. Zwracamy uwagę na znajomość języków obcych, premiowane są publikacje naukowe, choć nie są one warunkiem sine qua non, zamiast nich jednak dobrze jest być uczestnikiem międzynarodowych konferencji, brać udział w publicznych prezentacjach – wylicza profesor Niżański, nie kryjąc, że te wszystkie składowe weryfikowane są podczas rozmowy kwalifikacyjnej, bo wtedy staje się jasne, czy kandydat na doktoranta ma wiedzę w temacie, który chce realizować. Jak podkreśla szef WZB, to jest też ten moment, kiedy można rozmawiać o tym, czy doktorat jest świadomym wyborem.

– Bo tu już nie ma miejsca na eksperymenty, typowanie „uda się – nie uda się”. To ma być pierwszy szczebel przemyślanej drogi naukowej, na którą ten młody człowiek wszedł decydując się na studia i angażując w nie ponadprzeciętnie – dodaje prof. Niżański.

Trzeci temat, który będzie realizowany w jego zespole to „New way of chicken semen cryopreservation – a new insight into the mechanisms of cryodamages in sperm”, a jego promotorką ze strony Szkoły Doktorskiej będzie prof. Agnieszka Partyka, wraz z kopromotorstwem prof. Manuela Hidalgo z Uniwersytetu w Kordobie. Kandydat z Brazyli nie dostał się do szkoły doktorskiej, profesor Partyka będzie więc szukała kolejnego doktoranta, ale nie wyklucza, że ponownie będzie aplikował ten sam student.

Promotor w Szkole Doktorskiej, czyli mentor

– Kiedy ogłaszamy nabór do Szkoły Doktorskiej, to jesteśmy trochę jak na wystawie w sklepie. Ludzie przyjdą do naszego sklepiku Gdzie na półkach leżą tematy prac doktorskich z tematami, jeśli będą one atrakcyjne. Młodzi ludzie są mądrzy. Wiedzą, co w trawie piszczy i przyjdą, jeśli tematy dają im możliwość realizowania naukowych marzeń, ale też zrobienia tego pierwszego poważnego kroku w pracy badawczej – mówi profesor Wojciech Niżański i przywołuje koreański pastiż przeboju Lady Gagi „Bad romance”. W filmiku, który można zobaczyć na YT, pracownicy jakiegoś laboratorium śpiewają piosenkę „Bad project”, więc po prostu nie można proponować doktorantom złych projektów.

– I to jest clou – można utonąć w złym laboratorium nad złym projektem, a można rozwinąć się naukowo, ale też osobiście w dobrym laboratorium, realizując dobry projekt. Ciekawe, nowatorskie tematy doktoratów, świetni doktoranci, którzy przejdą przez sito rekrutacji i promotorzy dającym im gwarancję rozwoju, a więc dobrzy, kreatywni i otwarci mentorzy – to jest klucz do Szkoły Doktorskiej – podkreśla przewodniczący Rady Dyscypliny Naukowej Weterynaria.

kbk