Społeczna odpowiedzialność UPWr

„Misją nowoczesnych uczelni jest nie tylko edukowanie kadr dla nowoczesnej gospodarki: pracowników, menadżerów czy pracodawców, ale przede wszystkim rozwijanie uczelni jako ośrodka kształtowanie wartości, postaw społecznych i obywatelskich oraz kreowania nowych idei” – napisała Dominika Wierzbowska, członkini Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju i Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, współautorka opracowania przygotowanego wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a dotyczącego społecznej odpowiedzialności uczelni. Deklaracja SUO to bowiem wspólne dzieło dwóch ministerstw, zainicjowane w 2017 roku – wtedy podpisały ją 23 uczelnie. We wrześniu podczas Kongresu Społecznej Odpowiedzialności Nauki w Krakowie dołączyło do niej 58 kolejnych, w tym Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

Deklaracja akcentuje szczególne miejsce środowiska akademickiego w szeroko rozumianym życiu społecznym. Dwanaście punktów dotyczy między innymi kształtowania społecznych i obywatelskich postaw przyszłych elit, upowszechniania idei równości, różnorodności i tolerancji, poszerzania programów nauczania o zagadnienia z zakresu etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu, zrównoważonego rozwoju i innowacji społecznych. Dwanaście punktów deklaracji to 12 zasad, dotyczących różnych aspektów funkcjonowania uczelni, działalności dydaktycznej, naukowej, organizacji wewnętrznej czy dialogu z interesariuszami. W ramach każdej z zasad sformułowano oczekiwania wobec uczelni – sygnatariuszy do rozwijania danego obszaru funkcjonowania uczelni w duchu poszanowania środowiska i solidarności społecznej.

– Można powiedzieć, że to zbiór oczywistych zasad, ale deklaracja kładzie akcent na trzecią misję uczelni. Społeczna odpowiedzialność dotyczy zarówno interesariuszy wewnętrznych, czyli pracowników uczelni i studentów, ale też, a może i przede wszystkim, interesariuszy zewnętrznych. Pytanie, które sobie musimy zadać, brzmi więc „zastanówmy się, co by się stało, gdyby uczelnia zniknęła nagle z powierzchni ziemi i kogo to nasze zniknięcie najbardziej by dotknęło?” – tłumaczy prorektor Anna Chełmońska-Soyta, która uczestniczyła w Kongresie Społecznej Nauki, i od razu wyjaśnia: – Oczywiście najbardziej dotknęłoby nas samych, choćby dlatego, że stracilibyśmy pracę, ale kluczowe jest, na ile dotknęłoby to naszych partnerów, na ile naprawdę jesteśmy dla nich ważni. Postawienie więc takiego pytania, zmierzenie się z odpowiedzią na nie, pozwala na dobre pozycjonowanie uczelni i zrozumienie jej miejsca w otaczającym świecie.

Zarówno prof. Chełmońska-Soyta, jak i rektor Tadeusz Trziszka podkreślają, że z trzecią misją uczelni wiąże się ich wpływ na to, co się dzieje w światowej gospodarce i w społeczeństwie. Za tym idą pytania: czy odkrycia, wynalazki, koncepcje naukowe wpływają na rozwój ludzkości, a jeśli tak, to w jaki sposób?

– Walczymy o status uczelni badawczej i pytanie o wpływ naszej pracy znajdzie się ewaluacji – będziemy musieli pokazać w dyscyplinach oddziałujemy na to, co się dzieje w społeczeństwie i życiu gospodarczym – mówi prof. Anna Chełmońska-Soyta i dodaje, że społeczna odpowiedzialność biznesu, która stała się źródłem i zarazem istotnym elementem podpisanej przez Uniwersytet Przyrodniczy deklaracji, na UPWr nie jest nowością. Uczelnia prowadzi także projekty m.in. związane ze społeczną odpowiedzialnością rolnictwa, której głównym założeniem są : tworzenie kapitału społecznego, więzi, zaufania i dobrych praktyk w obszarze rolnictwa. Między innymi organizujemy pod kierunkiem prof. Barbary Kutkowskiej coroczne konferencje z cyklu „Nauka – praktyce”, a w 2017 i 2018 roku zorganizowaliśmy dwie konferencje pod hasłem „Rolnictwo wspierane społecznie”. W tym roku podczas organizowanej konferencji, pt. Wspieranie rozwoju małej przedsiębiorczości na obszarach wiejskich Dolnego Śląska – model działalności i dobre praktyki jeden z paneli jest wyłącznie poświęcony modelom społeczniej współpracy.

Społeczna odpowiedzialność uczelni dotyka również a może przede wszystkim pytań i działań o charakterze egzystencjalnym. które jest istotnym elementem nie tylko polskiej gospodarki – według raportu OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) Polska jest ósmym producentem zbóż w gronie 35 najbardziej rozwiniętych gospodarek świata.

Pytania o wpływ pracy naukowców na świat stawiają sobie nie tylko sami naukowcy. Ten wpływ może być na miarę przełomu kopernikańskiego, ale mogą to też być pragmatyczne wynalazki istotne dla konkretnego regionu, miasta, środowiska czy dziedziny gospodarki.

– Im myśl naukowa jest wspanialsza, tym wpływ jest większy, ale niekoniecznie musimy go widzieć poprzez pryzmat aplikacji bezpośredniej. To może być przecież po prostu zmiana sposobu myślenia – i to jest ta droga, która prowadzi do Nobla – podkreśla prof. Chełmońska-Soyta i dodaje, że podczas krakowskiego kongresu w jednym z paneli padły bardzo ważne dla środowiska akademickiego słowa. – Jedna z pań profesorek powiedziała wprost, że niepodejmowanie przez uczonych zadań, które bezpośrednio związane są z głównymi problemami naszej planety i ludzkości, jest skrajną nieodpowiedzialnością uczelni. Jeśli więc mówimy o społecznej odpowiedzialności naszego środowiska, to mówmy też o jego bierności w podejmowaniu badań, które mogą się przyczyniać do rozwiązywaniu globalnych problemów ludzkości , bo ona właśnie jest społecznie nieodpowiedzialna. To powinno być naszym punktem wyjścia do działań kreujących postęp i zmiany myślenia.

Jak buduje się SOU? Najprościej mówiąc, poprzez zidentyfikowanie interesariuszy i opracowanie strategii. Punktem wyjścia do jej stworzenia jest powołanie pełnomocnika lub zespołu ds. SOU. Kolejnym mapowanie interesariuszy, poznanie ich oczekiwań, sformułowanie celów i działań, a dopiero potem wdrażanie, monitorowania i ewaluacja. Wśród interesariuszy są zarówno pracownicy nauki, dydaktyczni, jak i administracyjni, studenci, kandydaci na studia wraz z rodzinami i znajomymi, absolwenci, partnerzy biznesowi, samorząd lokalny, jak i media, organizacje pozarządowe, czy społeczność lokalna. Każdy z nich wnosi w relację z uczelnią inne potrzeby i zaangażowanie, każdy też ma inne oczekiwania.

Prof. Chełmońska-Soyta podkreśla, że Uniwersytet Przyrodniczy wdrożył już działanie, które można wpisać w kodeks dobrych praktyk – powołano rektorską Komisję ds. Przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi.

– Przestrzeganie zasad równości i różnorodności to jeden z punktów podpisanej przez nas deklaracji, co zresztą pokazuje, że przyjęty przez nas kierunek jest nie tylko zgodny z trendami, ale wynika z poważnego traktowania standardów obowiązujących obecnie w świecie nauki – mówi prof. Chełmońska-Soyta, a rektor Tadeusz Trziszka zapowiada, że jednym z elementów przygotowujących do wdrażania celów SOU będzie cykl szkoleń coachingowych dla nauczycieli akademickich.

– Żyjemy w świecie uproszczeń. Z tych uproszczeń mamy ruch antyszczepionkowy czy negację zmian klimatycznych, co oczywiście wynika z tego, że środowisko akademickiego nie widziało potrzeby lub nie umiało wytłumaczyć trudnych kwestii. Bo takie tłumaczenie wymaga dialogu z interesariuszami zewnętrznymi, a środowisko naukowego kontaktowało z interesariuszami bezpośrednimi, z którymi na przykład prowadziło badania. Tymczasem nam wszystkim potrzebny jest dialog na szerszą skalę i to ten dialog z różnymi interesariuszami jest podstawą społecznej odpowiedzialności uczelni – podkreśla rektor Trziszka.

Jak SOU realizują najlepsi? Przede wszystkim wspierają działania związane z określonymi postawami dotyczącymi zarówno np. ochrony środowiska naturalnego, jak też działań ważnych społecznie. Uniwersytet Oksfordzki zaprasza do badań uniwersyteckich podmioty zewnętrzne, znaczne środki przeznacza na projekty oraz na dotacja dla lokalnej społeczności. Uniwersytet Cambridge stawia na zaangażowanie publiczne, wdrożył projekty efektywności energetycznej oraz wspiera polityki i plany na rzecz ochrony środowiska. Imperial College w Londynie ma prężny wolontariat, stawia na zaangażowanie lokalnej społeczności w badania prowadzone na tej medycznej uczelni, a Harvard realizuje strategię „green Harvard”, w której obok infrastruktury energooszczędnej istotnym elementem jest kształtowanie proekologicznych postaw tak kadry naukowej, jak i studentów. UPWr też wpisuje się w ten nurt na przykład instalując ogniwa fotowoltaiczne na budynkach i zakupując dla pracowników wodę w szklanych opakowaniach. Yale realizuje wieloletni Plan Zrównoważonego Rozwoju, który obejmuje wszystkie aspekty działania uczelni (elementem planu jest m.in. wymóg uwzględniania w procedurach zamówień publicznych kryterium zrównoważonego rozwoju, czy zasady segregacji odpadów). Stanford, który jest światowym liderem w zakresie edukacji w obszarze społecznej odpowiedzialności, nie tylko oferuje studentom ponad 500 kursów o tej tematyce, ale też ma system premii finansowych dla pracowników, którzy deklarują, że korzystają z transportu publicznego i rowerów. Uniwersytet w Manchesterze wsparł finansowo 1800 studentów, umożliwiając im ukończenie edukacji w szkole wyższej – pierwsze przemysłowe miasto świata, jak nazwali je historycy i socjolodzy, zapłaciło bardzo wysoką cenę za reformy torysów i rządu Margaret Thatcher. W początkach lat 80. pracę straciło tu 150 tysięcy ludzi, co musiało doprowadzić do stworzenia nowej strategii zarówno dla miasta, jak i dla działających w nim uczelni i instytucji publicznych. Jednym z jej elementów był właśnie system stypendialny, dający szansę zdolnym uczniom z mniej zamożnych środowisk, na zdobycie dyplomu uniwersyteckiego.

kbk