Porozumienie na rzecz niepełnosprawnych studentów

Z raportu opublikowanego przez biuro Rzecznika Praw Obywatelskich na temat dostępności edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami wynika, że odsetek tych, którzy osiągają wykształcenie wyższe jest wciąż znacznie niższy w stosunku do osób sprawnych i w roku 2013 wynosił 9,1 do niepełnosprawnych studentów. Przeważały osoby z dysfunkcją narządu ruchu – chodzący (w roku 2013 – 8 tys. 475 osoby) i niechodzący (624 osoby). Studentów niewidomych i słabowidzący było 2 tys. 638 osób, a głuchych i słabosłyszących 1994 osób. Większość studiowała w trybie stacjonarnym.

– Na naszej uczelni, w zależności od roku akademickiego, studiuje między 120 a 180 osób z niepełnosprawnością, ale te liczby nie musi odpowiadać faktycznemu stanowi – tłumaczy dr Marta Czaplicka-Pędzich, pełnomocnik rektora ds. osób niepełnosprawnych i od razu precyzuje: – Zgłaszają się do nas tak naprawdę ci, którym zależy na stypendium. Część studentów nie ujawnia faktu posiadania orzeczenia ze stopniem niepełnosprawności. Z różnych powodów nie chcą zgłaszać, że wymagają jakiegoś szczególnego traktowania. Z rozmów kuluarowych wiem, że często nie chcą zostać w przyszłości ocenieni przez potencjalnych pracodawców, jako osoby niepełnowartościowe w pracy.

Przygotowywane od dłuższego czasu porozumienie między uczelniami w sprawie powołania Rady Ekspertów ds. Kształcenia Studentów z Niepełnosprawnością – we współpracy ze Stowarzyszeniem na rzecz równego dostępu do kształcenia „Twoje Nowe Możliwości” – ma poprawić nie tylko ów dostęp, ale też warunki i jakość kształcenia niepełnosprawnych studentów. Ma zapewnić lepszy start absolwentom w życiu zawodowym i osobistym. I zapewnić możliwość życia na poziomie nie odbiegającym od rówieśników, w możliwie największej samodzielności.

– Długo pracowaliśmy i nad regulaminem samej rady, i nad określeniem problemów, jakimi będzie musiała się zająć. W grę bowiem wchodzi nie tylko opiniowanie pod względem merytorycznym projektów zmian prawa, czy współpraca z odpowiednimi instytucjami, ale też wypracowanie tego, co możemy nazwać dobrymi praktykami – mówi Marta Czaplicka-Pędzich.

W tych dobrych praktykach mieszczą się wszystkie działania, które pozwalają zrozumieć potrzeby i wyzwania, jakie stoją przed dwiema stronami. Stąd też, jak podkreśla pełnomocnik rektora, szkolenia w ramach programu „Świadoma kadra”, organizowane przez PFRON i Stowarzyszenie „Twoje Nowe Możliwości”, wyjaśnianie wątpliwości, odpowiadanie na pytania.

– Prowadzący, który ma w grupie niedosłyszącego studenta, powinien wiedzieć, że nie może mówić zwrócony twarzą do tablicy, bo wtedy nie można czytać z ruchu jego warg. Równie ważna jest informacja, że ktoś ma zawężone pole widzenia, czy to, że przechodzi cykl rehabilitacyjny i dlatego nie może być na wszystkich ćwiczeniach czy wykładach. Kiedyś miałam też pytanie o to, jak traktować na zajęciach asystenta studenta niepełnosprawnego – tłumaczy pełnomocnik rektora i od razu wyjaśnia, że ów asystent jest okiem, uchem, długopisem studenta i jego obecność nie ma i nie może mieć wpływu na proces kształcenia. W żadnym wypadku nie chodzi o ulgi na egzaminach czy ćwiczeniach – wiedza i umiejętności wszystkich studentów muszą spełnić te same kryteria. Możliwa jest inna forma zaliczenia – pisemna, ustna, indywidualna.

Jak podkreśla dr Marta Czaplicka-Pędzich, infrastruktura większości polskich uczelni jest już dobrze przystosowana do potrzeb niepełnosprawnych ruchowo. Dzisiaj bariery są tak naprawdę mentalne.

– Po pierwsze osoba z niepełnosprawnością musi chcieć zakomunikować, że potrzebuje od nas pomocy. Po drugie, ważna jest otwartość i zrozumienie wykładowców. Kiedy przychodzi do mnie student i zgłasza jakiś problem, na przykład, że ma wadę wymowy i przez to jest mu trudniej opanować nazwy łacińskie, zawsze najpierw proszę, by poszedł do swojego wykładowcy i sam mu o tym powiedział. To najlepszy sposób na wyraźne określenie zasad współpracy i przełamanie barier czy uprzedzeń. Pełnomocnik rektora powinien wkraczać dopiero wtedy, gdy pojawia się sytuacja, której obie strony nie potrafią rozwiązać – mówi Czaplicka-Pędzich. – To także nauka samodzielności i radzenia sobie w życiu, jakże przydatna w dalszej drodze zawodowej.

Z raportu Rzecznika Praw Obywatelskich wynika m.in., że studenci sprawni oraz nauczyciele akademiccy postrzegają niepełnosprawność przede wszystkim jako dysfunkcję lub barierę, a niepełnosprawność kojarzona jest najczęściej z wózkiem inwalidzkim. „Takie nastawienie społeczności akademickiej może utrudniać lub wręcz uniemożliwiać ukończenie edukacji i zdobycie wykształcenia" – pisze biuro RPO.

Wrocław i Opole

Do porozumienia dotyczącego powołania Rady Ekspertów przystąpiły Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Medyczny, Akademia Muzyczna, Uniwersytet Ekonomiczny, Akademia Sztuk Pięknych, Papieski Wydział Teologiczny oraz Politechnika Opolska, Uniwersytet Opolski, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych, Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna i Dolnośląska Szkoła Wyższa.

kbk