Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej dla Krzysztofa Sośnicy

Dr hab. inż. Krzysztof Sośnica, który doktorat obronił w Instytucie Astronomicznym Uniwersytetu w Bernie w Szwajcarii (z oceną „summa cum laude” 6.0/6.0 w 2014 roku, a w tym roku uzyskał habilitację!), a na Uniwersytet Przyrodniczy wrócił z nagrodą European Geosciences Union za „innowacyjny wkład w kombinację laserowych pomiarów odległości do sztucznych satelitów Ziemi oraz globalnych nawigacyjnych systemów satelitarnych w celu poprawy jakości kluczowych parametrów geodezyjnych”, jest jednym ze 121 młodych badaczy wyróżnionych stypendiami przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Wysokość rocznego stypendium to 28 tysięcy złotych, w sumie Fundacja na program START przeznaczy w tym roku 3,5 miliona złotych, ale…

– Trzem, jak to określono, „wybitnym” młodym naukowcom przyznano stypendia w wyższych kwotach, bo 36 tysięcy złotych – mówi dr hab. inż. Krzysztof Sośnica, który znalazł się w tej najlepszej trójce, obok dr. Michała Pilipczuka z Instytutu Informatyki Uniwersytetu Warszawskiego, którego prace dotyczą fundamentalnych zagadnień informatyki teoretycznej i dr. Piotra Rzymskiego z Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, badacza o imponującym dorobku naukowym z zakresu biologii środowiskowej i aktywnym popularyzatorze nauki.

Nasz naukowiec specjalizuje się w geodezji satelitarnej i planetarnej. Komisja przyznająca stypendia doceniła go za współautorstwo empirycznego modelu orbit dla satelitów geodezyjnych i oprogramowania do precyzyjnych analiz obserwacji satelitarnych – od stycznia 2015 roku ten sposób jest wykorzystywany przez Centrum Wyznaczania Orbit w Europie jako oficjalny model do wyznaczania orbit satelitów GPS, GLONASS i Galileo. Dr hab. inż. Sośnica jest też współautorem koncepcji misji satelitarnej VELOCITÉ (VEnus Lander and Orbiter for Characterising the Interior and TEctonics), która ma zbadać własności geodezyjne, procesy geofizyczne i aktywność tektoniczną planety Wenus. Koncepcja została przygotowana pod patronatem Europejskiej Agencji Kosmicznej.

W 2015 roku, kiedy wrócił do Wrocławia z nagrodą European Geosciences Union, stypendysta Fundacji mówił na łamach „Głosu Uczelni”: – Interesowały mnie przedmioty przyrodnicze i technologie kosmiczne. Pomiary i techniki satelitarne to jest przyszłość. W Polsce jest wiele do zrobienia jeżeli chodzi o technologie kosmiczne, bo wiele lat pozostawaliśmy w tyle. Dzisiaj żyjemy w erze podboju kosmosu, która może zostać porównana z erą wielkich odkryć geograficznych. To jest wyścig technologiczny o podbój kosmosu i nie stać nas na to, żeby nie wziąć w nim udziału.

Krzysztof Sośnica zajmuje się wyznaczaniem precyzyjnych orbit sztucznych satelitów, czyli dostarczeniem dokładnej pozycji satelitów. Obserwacje satelitarne są wykorzystywane m.in. w precyzyjnej nawigacji, tyczeniu obiektów inżynieryjnych takich jak mosty czy wiadukty, pomiarach ruchu płyt tektonicznych, czy też w analizie wpływu trzęsień ziemi na zmianę długości doby. Aby zebrane dane były użyteczne, konieczna jest znajomość dokładnej pozycji satelity w momencie wysyłania sygnału.

Nasz naukowiec wykorzystuje znajomość precyzyjnych orbit również w badaniach geometrii, ruchu obrotowego i pola grawitacyjnego Ziemi. Badania opiera na dwóch technikach obserwacyjnych: mikrofalowych pomiarach GNSS (w skład którego wchodzą: amerykański system GPS, rosyjski system GLONASS i europejski system Galileo) oraz laserowych pomiarach odległości do sztucznych satelitów (SLR, ang. Satellite Laser Ranging).

Technika SLR polega na wysłaniu impulsów laserowych przez teleskopy naziemne w kierunku satelity oraz rejestracji powracających fotonów po odbiciu się wiązki lasera od specjalnych odbłyśników zamontowanych na satelitach. Różnica czasu po przemnożeniu przez prędkość światła daje podwojoną odległość pomiędzy stacją a sztucznym satelitą. Technika ta pozwala na pomiary odległości z dokładnością kilku milimetrów między stacją a sztucznym satelitą orbitującym wokół Ziemi. Amerykańskie misje Apollo i radzieckie misje Luna zamontowały odbłyśniki również na powierzchni Księżyca, dzięki czemu możliwe jest mierzenie z centymetrową dokładnością odległości do Księżyca (technika LLR – ang. Lunar Laser Ranging).

Dr Krzysztof Sośnica był wykonawcą w czterech międzynarodowych projektach badawczych, w tym w dwóch Europejskiej Agencji Kosmicznej, w których badał m.in. zasadność instalowania akcelerometrów na satelitach Galileo drugiej generacji. Pracuje w Instytucie Geodezji i Geoinformatyki Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w Zakładzie Geodezji Satelitarnej, gdzie kieruje projektem OPUS Narodowego Centrum Nauki. Jest laureatem nagrody Europejskiej Unii Nauk o Ziemi dla wybitnych młodych naukowców w sekcji geodezji (EGU, 2015), nagrody Międzynarodowej Asocjacji Geodezji za najlepszy artykuł (IAG/IUGG, 2015), stypendystą Centrum Badań Kosmicznych w Szwajcarii (CSR, 2014), Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2015) i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2016).

START jest największym w Polsce programem stypendialnym dla najlepszych młodych badaczy reprezentujących wszystkie dziedziny nauki. Jest najdłużej realizowanym programem Fundacji, w którym co roku przyznawanych jest ponad 100 stypendiów. Mają one wesprzeć finansowo młodych naukowców w trudnych początkach kariery badawczej i umożliwić im pełne poświęcenie się nauce. Laureaci mogą przeznaczyć stypendia na dowolny cel.

Jak mówi prof. Maciej Żylicz, prezes FNP: – To jest dla młodego człowieka pomoc w tym, żeby nie chałturzył, nie dawał korepetycji, nie mył okien w sobotę i niedzielę, tylko żeby rzeczywiście pracował naukowo.

Laureaci tegorocznej edycji konkursu zostali wyłonieni spośród 1291 kandydatów. To naukowcy przed trzydziestym rokiem życia (lub do 32. roku życia, jeśli korzystali z urlopów macierzyńskich lub wychowawczych), tuż przed zrobieniem doktoratu lub tuż po doktoracie, pracujący w ośrodkach badawczych w całej Polsce.

Średni wiek tegorocznych laureatów programu START wynosi 29 lat, a 67% laureatów posiada stopień doktora (w Polsce przeciętny wiek uzyskiwania doktoratu wynosi około 35 lat). Grono laureatów wszystkich konkursów, łącznie z tegorocznym, liczy już ponad 2700 osób.

Od 2009 roku Fundacja przyznaje również wyróżnienia kandydatom, których osiągnięcia badawcze zostały najwyżej ocenione przez recenzentów konkursu. W tym roku wyróżnienia otrzymało trzech laureatów. Stypendia tych osób zostały podwyższone do kwoty 36 tysięcy zł ze środków uzyskanych przez FNP z wpłat 1% podatku dochodowego od osób fizycznych.

W tekście wykorzystano materiały Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej ze strony: http://www.fnp.org.pl/stypendia-start-2016-przyznane/

kbk