Miniatura 7 na badanie mszaków

• Forofity, czyli drzewa to szczególne wsparcie dla mszaków, relacja między nimi może pozwolić ocenić m.in. jakość lasów
• Naukowczyni z UPWr będzie badać tę relację w wybranych lasach w Sudetach

Lasy, drzewa, mszaki i bioróżnorodność

– Zachowanie różnorodności biologicznej jest jednym z głównych zadań zrównoważonej gospodarki leśnej, a zrozumienie interakcji między gatunkami roślin i ich grupami funkcjonalnymi jest kluczowym zadaniem dla ochrony przyrody. W strefie klimatu umiarkowanego, a więc w takiej, w jakiej znajduje się Polska, różnorodność roślin bezpośrednio zależnych od drzew kształtowana jest przez mszaki epifityczne, które są dla nas źródłem wielu cennych informacji o jakości lasów – mówi dr Sylwia Wierzcholska, dodając, że szczególne znaczenie mają tzw. lasy cenne przyrodniczo, które często pełnią wiele funkcji ekosystemowych, jak: ochrona przed erozją gleb, regulacja reżimu wodnego i ochrona przed wiatrami, w których mszaki epifityczne mogą posłużyć w badaniach nad bioindykacją. W tych lasach mszaki epifityczne mogą być wykorzystane w badaniach nad bioindykacją, a dokładnie w ocenie jakości zbiorowisk leśnych.

– Drzewa dla mszaków są szczególnym wsparciem – „nowym substratem” (mszaki pojawiły się wcześniej na lądzie), który nauczyły się kolonizować. Forofit, czyli drzewo, które porastają epifity (mszaki porastające korę drzewa), dostarcza mszakom wielu mikrosiedlisk, kształtuje ich różnorodność poprzez odczyn kory, jej pojemność wodną i typowe dla każdego gatunku drzewa urzeźbienie. W swoich badaniach chcę wykorzystać relację forofit-epifity, a więc drzewo-mszaki, i analizować te zależności w kontekście: jakości lasów, różnorodności taksonomicznej i funkcjonalnej mszaków epifitycznych, zmian klimatu i przekształceń fitocenoz leśnych – mówi dr Wierzcholska.

Hot-spot, czyli ostoje drzew liściastych

Mszaki są bardzo dobrymi bioindykatorami, świetnie znoszą krótkie okresy suszy, mają zdolność pobierania wody i substancji całą powierzchnią „ciała” (nie posiadają tkanek przewodzących) i dlatego są całkowicie zależne od jakości warunków zewnętrznych.

– Dzięki nim możemy oceniać ekosystemy o różnym stopniu naturalności, a więc takie, gdzie ingerencja człowieka jest niewielka jak choćby Puszcza Białowieska i Lasy Karpat, czy lasy kształtowane przez człowieka – tłumaczy dr Sylwia Wierzcholska, która w swoim projekcie zajmie się oceną bogactwa gatunkowego i różnorodności funkcjonalnej mszaków w lasach zboczowych, górskich buczyn i uprawach świerka w Sudetach. Trzy typy lasów dadzą odpowiedź na pytanie, jak kształtują się zależności pomiędzy drzewami a mszakami.

Inspiracją do podjęcia tych badań były wcześniejsze wyniki, które dr Wierzcholska uzyskała prowadząc badania w przekształconym krajobrazie górskiej doliny rzecznej, gdzie niewielkie enklawy roślinności drzewiastej świadczą o intensywności i kierunku tych przeobrażeń.

– Tu moją uwagę przykuł fakt, że niewielkie enklawy, ostoje drzew liściastych możemy rozpatrywać jako hot-spoty. I dlatego uznałam, że kolejnym krokiem powinno być zbadanie konkretnych forofitów w ekosystemach górskich i uzupełnienie tych badań o dodatkowe dane środowiskowe jak: pH kory, pojemność wodna kory i ilość dostępnego światła – mói naukowczyni z Zakładu Biologii Roślin.

Projekt to badanie wstępne, którego celem jest rozwinięcie badań już w grancie realizowanym z finansowaniem z Narodowego Centrum Nauki (z konkursu Opus). – Chciałabym w kolejnych badaniach zająć się mechanizmami kształtującymi bogactwo mszaków w różnym gradiencie siedlisk lasów, od lasów naturalnych poprzez użytkowane gospodarczo o różnym stopniu przekształcenia po powstałe w wyniku działalności człowieka na siedliskach antropogenicznych, a więc lasach miejskich czy na hałdach pogórniczych. Miniatura to pilotaż, terenowy test metod, które chcę rozwinąć z nadzieją na kontynuację – uśmiecha się dr Sylwia Wierzcholska.

• 

  Troje naukowców UPWr ze stypendium START

  Dr Dariusz Strugarek, dr Aleksandra Wdowczyk oraz doktorantka Daria Marczak zostali stypendystami programu START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

• 

  Troje naukowców z UPWr ze stypendium Bekkera

  Prof. Aleksandra Mirończuk, Estera Trzcina i dr Luca Demarchi to tegoroczni stypendyści programu im. Bekkera Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Na swoje projekty zdobyli ponad pół miliona złotych.