Jubileusz 70-lecia profesora Zbigniewa Dobrzańskiego

Profesor Zbigniew Dobrzański to jedna z najbarwniejszych postaci Uniwersytetu Przyrodniczego, człowiek o wielkim dorobku naukowym, ale też wyjątkowego charakteru. Jak twierdzą współpracownicy i przyjaciele, miłość do chemii odziedziczył w genach po ojcu – ppor. Władysławie Dobrzański, wojskowym chemiku, podkomendnym generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, uczestniku kampanii wrześniowej w 1939 roku oficerze Armii Krajowej.

Ale jak żartował prof. Roman Kołacz, z jubilatem zaprzyjaźniony od lat, kiedy okazało się, że nie odpowiadają mu ani studia na inżynierii sanitarnej na politechnice, ani chemia uniwersytecka, ostatecznie wybrał zootechnikę – bo w dzieciństwie w rodzinnym domu w Chojnowie usiłował uczyć kurczęta pływania. Oczywiście z wiadomym skutkiem dla kurcząt.

Podczas uroczystości otwierającej dwudniową konferencję „Biotechnologiczne i chemiczne aspekty higieny zwierząt i środowiska. Higiena zwierząt wczoraj, dziś i jutro”, podczas której prof. Henryk Górecki, doktor honoris causa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, mówił o modelach współpracy naukowej i wdrożeniowej chemików i zootechników – odwołując się do swojej wieloletniej i przyjaźni, i współpracy z prof. Dobrzańskim, podkreślając przy tym jego obecność w liczących się gremiach chemików i aktywność na organizowanych przez nich konferencjach naukowych.

Na uroczystość jubileuszu prof. Dobrzańskiego przyjechał też w Niemiec doc. Jerzy Fedorski, który również mówił o wieloletniej przyjaźni, sięgającej czasów studenckich. I przypomniał z tych czasów anegdotę: Zbigniew Dobrzański namówił trębaczy z orkiestry reprezentacyjnej Śląskiego Okręgu Wojskowego, by na trąbkach odegrali przedwojenne hejnały polskiej kawalerii – z nut, przemyconych z Kanady.
– Trębacze tak się rozochocili, że najpierw grali w akademiku, a potem przemaszerowali nocą przez cały Biskupin. Wybuchła afera. Byliśmy wzywani na różne rozmowy do różnych panów. Incydentem zajął się kontrwywiad wojskowy, ale ostatecznie pewien oficer SB zgodził się z nami, że nie obchodziliśmy ani rocznicy bitwy warszawskiej, ani święta wojska polskiego, ale wtedy, 15 sierpnia, świętowaliśmy rocznicę urodzin cesarza Napoleona I… – ta opowieść wywołała salwę śmiechu.

Zbigniew Dobrzański urodził się 16 lipca 1946 r. w Chojnowie, dokąd zostali przesiedleni jego rodzice z Brzeżan na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej. Studia wyższe odbył w latach 1965–1970 na Wydziale Zootechnicznym Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu. Stopień naukowy doktora nauk rolniczych w zakresie zootechniki uzyskał w 1975 r., stopień doktora habilitowanego nauk rolniczych – w 1983 r. Tytuł naukowy profesora odebrał z rąk Prezydenta RP w 1991 r., od 1998 r. jest zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego. W latach 1988–2016 r. pełnił funkcję kierownika Katedry Higieny Środowiska i Dobrostanu Zwierząt, był prodziekanem (1996–1999) i następnie dziekanem (1999–2005) Wydziału Biologii i Hodowli Zwierząt. W latach 1999–2016 był członkiem senatu UP, przewodniczył dwóm komisjom senackim.

Łączny dorobek naukowy prof. Zbigniewa Dobrzańskiego w okresie 45 lat działalności naukowo-badawczej zawiera blisko 600 pozycji, w tym: oryginalne prace twórcze (i przeglądowe) – 326, podręczniki, skrypty akademickie, monografie – 37, patenty i zgłoszenia patentowe – 25, artykuły naukowo-popularne, komunikaty naukowe – ok. 200. Jest m.in. współautorem (z prof. Romanem Kołaczem) pierwszego w Polsce podręcznika „Higiena i dobrostan zwierząt gospodarskich” oraz współredaktorem (z prof. Henrykiem Góreckim, prof. Pawłem Kafarskim i prof. Jerzym Zwoździakiem) monografii „Chemistry for Agriculture” (7 tomów), wydawanego w Rep. Czeskiej, a także współautorem podręcznika akademickiego pt.: „Hodowla i użytkowanie drobiu” czy monografii „Chemia i biotechnologia w produkcji zwierzęcej”. Jest też współautorem rozdziału w monografii koreańsko-polskiej „Algae Extract as a Potential Feed Additive” oraz rozdziału pt.: „The Elemental Composition of Fish Bones Derived Powder Using SEM-EDX and ICP-OES”.

Jego publikacje i cytowania są rejestrowane w bazach Web of Science, Scopus, Google Scholar. Według tej ostatniej bazy liczba cytowań prac profesora wynosi 624, h-index = 14, a ih-index = 21 (stan – 01.09.2016) Oprócz renomowanych czasopism krajowych opublikował wiele prac w uznanych czasopismach zagranicznych figurujących w tzw. bazie JCR, jak np. Animal Feed Science and Technology, Food Chemistry, Chemosphere, Poultry Science, Biological Trace Element Research, Journal of Environmental Management, Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition, Journal of Applied Phycology, Scientific World Journal itd.

Zainteresowania naukowe prof. Dobrzańskiego koncentrują się głównie na zagadnieniach: higieny zwierząt i pomieszczeń inwentarskich oraz wykorzystania naturalnych surowców i dodatków mineralno-organicznych w chowie zwierząt i produkcji żywności. Wiele osiągnięć profesora związanych jest także z badaniami z zakresu chemii środowiska, utylizacji ubocznych produktów i odpadów rolniczych oraz ekologizacji produkcji zwierzęcej. Jest twórcą (lub współtwórcą) technologii produkcji preparatów paszowych (huminowo-tłuszczowych, huminowo- -mineralnych, fitomineralnych, profilaktyczno-detoksykacyjnych) i koncentratów rybno-mineralnych.
Na szczególne wyróżnienie zasługuje opracowanie metod fortyfikacji surowca jajczarskiego w jod i selen oraz w kwasy polienowe (EPA i DHA), wzbogacania drożdży paszowych oraz biomasy glonów morskich w biopierwiastki, wpływu fitopreparatów na parametry fizjologiczne drobiu, technologii pozyskiwania związków wapnia ze skorup jaj i kości ryb. Znane są osiągnięcia profesora z zakresu wykorzystania sorbentów glinokrzemianowych, huminowych i preparatów nanotechnologicznych (nanosrebro) do poprawy jakości ściółki, mikroklimatu pomieszczeń inwentarskich oraz ograniczania emisji szkodliwych gazów i odorów do środowiska.

Był kierownikiem 15 projektów badawczych finansowanych przez KBN, NCN i MNiSW, w wielu innych był wykonawcą badań. W latach 2009–2013 był dyrektorem ds. naukowych w unijnym programie badawczym IG pt. „Innowacyjne technologie produkcji biopreparatów na bazie nowej generacji jaj (OVOCURA)”. Wypromował 17 doktorantów, absolwentów aż 6 kierunków studiów: zootechnicznych, weterynaryjnych, rolniczych, chemicznych i technicznych (budownictwo, inżynieria środowiska), w tym jednego z Iraku. Był opiekunem ponad osiemdziesięciu prac dyplomowych absolwentów z kierunku zootechnika, biologia, budownictwo, inżynieria bezpieczeństwa.

Istotna jest także działalność profesora dla środowiska zoohigienistów. Był organizatorem wrocławskich spotkań Katedr Jednoimiennych, seminariów z cyklu „Zwierzę-Człowiek-Środowisko” oraz współorganizatorem cyklicznych konferencji „Etyczne i Prawne Aspekty Ochrony Dobrostanu Zwierząt” czy międzynarodowych seminariów „Chemia dla Rolnictwa” (PWr). Przez dwie kadencje reprezentował Polskę w zarządzie ISAH (International Society on Animal Hygiene), jest także współinicjatorem polsko-amerykańskich warsztatów studenckich, które od 2011 r. są realizowane na macierzystym Wydziale z udziałem studentów z Iowa State University (Ames). Rozpoczęta z tym Uniwersytetem współpraca naukowa zaowocowała wspólnymi badaniami nt. mitygacji odorów odzwierzęcych oraz kilkoma publikacjami naukowymi.

W 2013 roku został powołany w skład Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych. Jest obecnie wiceprzewodniczącym Rady Naukowej IZ-PIB w Krakowie, członkiem Komitetu Nauk Zootechnicznych i Akwakultury PAN, a także kilku towarzystw naukowych – krajowych (PTZ, PTNW, PTZiF, SChWRP) i zagranicznych (ISAH i WPSA). Profesor jest również odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, wyróżniony Złotą Odznaką Politechniki Wrocławskiej, Medalem 50-lecia i 60-lecia Instytutu Zootechniki – PIB, Medalem 60-lecia UW-M w Olsztynie, odznaką honorową Zasłużony dla Rolnictwa itd. Senat Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie w 2014 r. przyznał prof. Zbigniewowi Dobrzańskiemu status profesora honorowego.