Estrogeny pomogą w walce z chłoniakiem u psów?

• Decyzję o zostaniu lekarzem weterynarii Katarzyna Bugiel-Stabla podjęła jeszcze w podstawówce, a już w wieku 13 lat wiedziała, że w przyszłości chce zajmować się onkologią.
• W swoim doktoracie skupia się na określeniu wpływu estrogenów na komórki chłoniaka oraz znalezieniu korelacji między ekspresją receptorów estrogenowych a rozwojem i przebiegiem choroby.
• Na potrzeby doktoratu, Katarzyna współpracuje z laboratorium Vetlab i prof. Stefano Comazzim z Uniwersytetu w Mediolanie przy programie Oncoflow.
• Po ukończeniu doktoratu planuje skupić się przede wszystkim na pracy klinicznej, bo pomoc zwierzętom i ich właścicielom sprawia jej najwięcej radości.

Dziecięce marzenie, które przerodziło się w doktorat

O tym, że chce zostać lekarzem weterynarii Katarzyna Bugiel-Stabla zdecydowała jeszcze w podstawówce – jak wiele dzieci. Jednak wyróżnia ją to, że już w wieku 13 lat wiedziała, że w przyszłości chce zajmować się onkologią. Powodem była choroba jej suczki, owczarka niemieckiego. To dziecięce marzenie, by wyleczyć chłoniaka, którego ówcześni weterynarze nie mogli pokonać, sprawiło, że doktorantka podjęła działalność naukową. – Wszyscy naukowcy wiedzą, że leczenie chorób nowotworowych jest bardzo złożone, a odkrycie jednego, uniwersalnego leku niemożliwe. Mimo to, każdy nowy aspekt, który poprawia rokowanie, jest ważny. Dlatego dziś nie marzę już stricte o wynalezieniu leku na chłoniaka, ale chcę dołożyć swoją cegiełkę do badań w tym kierunku – opowiada o początkach swojego zainteresowania onkologią doktorantka Szkoły Doktorskiej UPWr.

Po studiach weterynaryjnych Katarzyna wyjechała na staż onkologiczny do Bolonii. Zauważyła tam, że we Włoszech, tak, jak i w innych krajach śródziemnomorskich, zwierzęta kastruje się o wiele rzadziej. Według przekonań tamtejszych lekarzy weterynarii, zabieg usunięcia gonad może zwiększać ryzyko rozwoju chłoniaka w przyszłości. Dane epidemiologiczne zdają się potwierdzać te przekonania, ponieważ na chłoniaka najczęściej zapadają kastrowane samce, a najrzadziej niekastrowane samice. Katarzynę to zaintrygowało i postanowiła skierować swoje przyszłe badania w kierunku próby znalezienia odpowiedzi na pytanie dlaczego tak jest. – Być może czynnikiem mającym tu kluczowe znaczenie jest właśnie poziom ekspresji receptorów estrogenowych? – pomyślała.  

Estrogen – nowa broń w walce z chłoniakiem?

Kształt pracy doktorskiej Katarzyny Bugiel-Stabli nadała jej promotorka prof. Aleksandra Pawlak, proponując skoncentrowanie się na określeniu wpływu estrogenów na komórki chłoniaka oraz znalezieniu korelacji między ekspresją receptorów estrogenowych a rozwojem i przebiegiem choroby. 

W medycynie ludzkiej receptory estrogenowe są od lat badane w kierunku ich ekspresji i wpływu na przebieg nowotworów hematopoetycznych, natomiast podobnych badań u psów do tej pory nie ma. 

Doktorantce udało się już dowieść, że receptory estrogenowe ulegają wyraźnej ekspresji na psich komórkach nowotworowych. Choć nie zebrała jeszcze wszystkich danych, zauważyła tendencję, że im silniejsza ekspresja tych receptorów, tym łagodniej pies przechodzi chorobę, a nowotwór ma korzystniejszy fenotyp. 

– Mam nadzieję, że efektem moich badań będzie określenie ekspresji tych receptorów jako czynnika prognostycznego, by móc go wprowadzić jako stały element diagnostyki chłoniaka. Ale to nie wszystko. Podczas badań zauważyłam też, że agoniści receptorów estrogenowych mają działanie proapoptotyczne, czyli powodują śmierć komórek nowotworowych – tłumaczy Katarzyna Bugiel-Stabla, podkreślając, że liczy na to, iż agoniści receptorów, czyli substancje łączące się z receptorem, powodujące reakcję w komórce, w przyszłości znajdą zastosowanie w standardowej chemioterapii i być może poprawią skuteczność leczenia. 

Kluczem do sukcesu jest współpraca

W ramach doktoratu wzięła też udział w stworzeniu programu Oncoflow, polegającego na współpracy z weterynaryjnym laboratorium diagnostycznym Vetlab, dzięki której doktorantka ma możliwość badania większej liczby pacjentów i zebrania większej ilości materiału. W zamian, właściciele psów mogą liczyć na określenie fenotypu nowotworu, jaki rozwija się u ich pupila. 

Do programu przyłączył się także Uniwersytet w Mediolanie, ponieważ projekt opiera się na badaniu cytometrii przepływowej i fenotypowaniu chłoniaków, a na mediolańskim uniwersytecie pracuje znany ekspert w tej dziedzinie – prof. Stefano Comazzi. Gdy dowiedział się o badaniach Katarzyny, od razu wyraził chęć wzięcia w nich udziału. Tak więc analiza ekspresji receptorów estrogenów prowadzona jest dziś równolegle w obu krajach i jej zwieńczeniem będzie międzynarodowa publikacja. 

Dodatkowo, w ramach grantu Bon Doktoranta Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Katarzyna bada nowe pochodne estrogenowe. – Do tej pory skupiałyśmy się z prof. Pawlak na badaniu estradiolu i na wpływie agonistów receptora estrogenowego alfa na komórki. Natomiast dzięki dodatkowym środkom oraz współpracy z badaczami z Katedry Chemii Żywności i Biokatalizy Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności UPWr poszerzyłyśmy analizy o siedemnaście nowych pochodnych, by wybrać te najlepiej działające i badać je pod kątem dodatku do chemioterapii, czy suplementu dla suk po sterylizacji – tłumaczy.

Przede wszystkim liczy się pomoc

Podczas studiów i na pierwszym roku doktoratu, Katarzyna pojechała dwa razy na wolontariat do Tajlandii, gdzie leczyła zwierzęta lokalnej społeczności. – Każdemu studentowi polecam takie doświadczenie. Zupełnie zmienia perspektywę, nie tylko na pracę, ale też na to, co jest w życiu ważne. Zdobyłam tam też zupełnie nowe umiejętności medyczne. W lecznicy w dżungli nie mieliśmy praktycznie żadnej aparatury. Musieliśmy polegać na własnym doświadczeniu  – wspomina z uśmiechem doktorantka.

Po ukończeniu doktoratu planuje skupić się przede wszystkim na pracy klinicznej, bo pomoc zwierzętom i ich właścicielom sprawia jej najwięcej radości. Doktorantka nie ukrywa jednak, że marzy jej się uzyskanie międzynarodowej specjalizacji z onkologii i jeżeli czas jej na to pozwoli to chętnie łączyłaby pracę w klinice z naukową: – Mam nadzieje, że jeśli uda mi się znaleźć czas na prowadzenie badań poza pracą z pacjentami, to moja współpraca z prof. Pawlak będzie dalej trwała. Temat naszych wspólnych badań jest na tyle rozległy, że na pewno będą się one toczyły jeszcze długo po moim doktoracie – mówi Katarzyna Bugiel-Stabla.

is