Ekspert UPWr: Tłusty czwartek? Szanujmy tradycję!

– Tradycja jest ważna i oczywiście, tak jak nakazuje nam tradycja w tłusty czwartek możemy zadośćuczynić małemu łakomstwu, pamiętając jednak, że żadne łakomstwo nie jest bezkarne – uśmiecha się prof. Monika Bronkowska, która uczy nie tylko studentów Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, ale też dzieci i seniorów tego, jak zdrowo jeść.

Jeden tradycyjny pączek ma ok. 350 kilokalorii, niespełna 6 gramów białka, ponad 50 gramów węglowodanów i około 13 gramów tłuszczu. Pączek hiszpański, tzw. gniazdko – w 100 gramach ma ponad 400 kcal, nieco ponad 3 gramy białka, około 60 gramów cukrów i 18 gramów tłuszczu. Pączek z adwokatem ma 237 kcal i 9 gramów tłuszczu, oponki serowe w 100 gramach mają około 270 kcal, około 46 gramów węglowodanów, 8-10 gramów białka i 6-8 gramów tłuszczu, a faworki to ponad 500 kcal w stu gramach ciastek, około 9 gramów białka, niespełna 50 gramów węglowodanów i ponad 30 gramów tłuszczu – 1 chrust to ok. 87 kcal i 5,5 grama tłuszczu.

– Pamiętając o tych wartościach kalorycznych, możemy zjeść pączka mini, serowego albo faworka, które nie są aż taką bombą kaloryczną, jak tradycyjny pączek. Sięgając po kolejnego, miejmy też na względzie, że spalenie takiej ilości energii będzie wymagało od nas sporego wysiłku. Dość powiedzieć, że jeden pączek wymaga około 40 minut szybkiego marszu. Łatwo policzyć, ile to będzie, jeśli tych pączków będzie na przykład pięć – tłumaczy prof. Bronkowska.

Skąd się wziął polski tłusty czwartek, który podbija świat wszędzie tam, gdzie żyją Polacy? Jak głosi staropolskie przysłowie, „Powiedział Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa uwierzyła, dobrych pączków nasmażyła”. Według jednego z przesądów, jeśli tego dnia nie zjemy ani jednego pączka, nie mamy co liczyć na powodzenie w życiu. Korzenie tego obyczaju tkwią w czasach przedchrześcijańskich – tego dnia świętowano odejście zimy i nadejście wiosny. Oczywiście ucztowaniem, a więc jedzeniem mięsa i piciem trunków mocniejszych. Wśród dań świątecznych były i pączki – z ciasta chlebowego i nadziewane słoniną. Taki tzw. tłusty dzień świętowali starożytni Rzymianie.

W Polsce tradycja tłustego czwartku wiąże się z ostatkami – czwartek bowiem otwiera ostatni tydzień zapustów, czyli karnawału, który kończy się Środą Popielcową. Zwyczaj jadania tego dnia pączków pojawił się u nas w XVI wieku – wtedy były nadziewane orzeszkiem lub migdałem. Ale również wśród niemieckich katolików tłusty czwartek świętowany był lepszym i obfitszym jedzeniem – w końcu przed wiernymi był Wielki Post.

Etnografowie badający dawne dzieje i obyczaje odkryli, że wyjątkowy tłusty czwartek świętowano w Krakowie – tam nazywano go combrowym czwartkiem, od nazwiska żyjącego w XVII wieku burmistrza Combra, surowego dla kobiet mających swoje kramy na rynku królewskiego miasta. Comber, który najpewniej był postacią legendarną, miał zejść z tego padołu łez w tłusty czwartek – więc krakowskiego przekupki tego dnia z radości urządzały huczną zabawę.

Nam zostało łasuchowanie, ale w sięganiu do tradycji można odkryć bogactwo smaków i przepisów. Pączki lwowskie na przykład robiło się bez nadzienia za to z miodem wrzosowym lub gryczanym, likierem pomarańczowym, a zamiast cukrem pudrem, polewało się je rozpuszczoną czekoladą. Te najbardziej popularne mają nadzienie ze śliwkowych powideł i walczą o prymat pierwszeństwa z pączkami nadziewanymi konfiturą z róży. Ale we Wrocławiu kilka lat temu seniorzy z Nadodrza odtworzyli przedwojenny przepis na pączki, jakie jadano w stolicy Dolnego Śląska – z nadzieniem śliwkowo-cynamonowym. A sięgając po drożdżowe ciasto nadziewane powidłami czy konfitura i smażone w głębokim tłuszczu, pamiętajmy – zgodnie z tradycją za kilka dni zacznie się czas postu, kiedy słodycze są na cenzurowanym…