Drugie życie odpadów – po co wyrzucać, kiedy można wykorzystać?

Wraz z European Economic Area, szkolenie EEA School on Adding Value to Food Side Streams organizowane było przez Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie, Uniwersytet Islandzki oraz Matis – niepaństwową organizacją, która skupia się na rozwoju biotechnologii i wprowadzaniu nowych technologii do przemysłu spożywczego.

Zero waste – jak to wygląda na Islandii?

Podczas szkolenia uczestniczki z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu rozwinęły swoją wiedzę dotyczącą metod zagospodarowania odpadów i produktów ubocznych generowanych w przemyśle spożywczym. Nauczyły się tworzyć nowe koncepcje i pomysły biznesowe dotyczące lepszego wykorzystania odpadów generowanych w wyniku produkcji żywności. Szkolenie promowało też wzrost świadomości na temat ilości i rodzaju generowanych odpadów i ich wpływu na nasze środowisko. 

Patrycja Ziuzia oraz dr Ewa Szczepańska na Islandii były też zwiedzić firmy realizujące z sukcesem politykę „zero waste”, takie jak Lysi-Life, Zymtech Enzymatica Aktieägare, HS Orka, Haustak oraz poznały innowacyjne start-upy zrzeszone w islandzkim Ocean Cluster Íslenski Sjávarklasinn.

– Świetnym przykładem na wykorzystanie produktu ubocznego jest działalność islandzkiej firmy Zymtech, która produkuje m.in. przeciwwirusowy spray na gardło oraz kosmetyki, wykorzystując do tego rybie wnętrzności. Kupuje odpady od przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem rybnym. Z wnętrzności ekstrahowane i oczyszczane są proteinazy, które stanowią dodatek do środków o działaniu przeciwwirusowym oraz przyspieszających gojenie skóry – mówi dr Ewa Szczepańska z Katedry Chemii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. 

Studentka piątego roku biotechnologii, Patrycja Ziuzia opowiada z kolei o tym, że podczas szkolenia uświadomiła sobie, jak ogromny jest kontrast między zagospodarowaniem produktów ubocznych w Polsce i na Islandii: – Tam głównymi sektorami jest przemysł rybny i przetwórstwo owoców morza, gdzie używa się każdej części ryby oprócz krwi. Tymczasem w Polsce wykorzystuje się odpady z produkcji rolno-spożywczej głównie w celu skarmiania zwierząt gospodarskich. Firmy, które miałyśmy okazję zwiedzić w ramach szkolenia są idealnym przykładem tego, jak praktycznie każdy surowiec można w odpowiedni sposób przetworzyć, by się nie marnował. Stanowi to dla nas motywację, by w ten sam sposób myśleć o przetwórstwie odpadów w Polsce.

Jak dobrze wykorzystać produkty uboczne przemysłu spożywczego?

Szkolenie EEA trwało 10 dni, brali w nim udział wytypowani na drodze konkursu uczestnicy z Polski i Islandii. Wykłady były prowadzone przez polskich i islandzkich ekspertów zewnętrznych, a także przez wykładowców z Uniwersytetu Islandzkiego. Dzięki temu uczestnicy mogli na tematykę problemu spojrzeć z szerszej perspektywy – naukowej i ekonomicznej. 

Podczas sesji dotyczących twórczego myślenia, rozwiązywania problemów i prototypowania Patrycja Ziuzia i dr Ewa Szczepańska opracowały własne pomysły zagospodarowania odpadów z produkcji żywności i przedstawiły je podczas specjalnej sesji pitchingowej.

Zadanie wieńczące szkolenie polegało na znalezieniu rozwiązania na realny problem lokalnych firm, którym po procesie produkcji zostają ogromne ilości marnujących się produktów ubocznych. Uczestniczki z UPWr wraz z dr. Radosławem Kowalskim z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie, z którym były w zespole, zaproponowali rodzinnej, islandzkiej firmie mięsnej rozwiązanie na tyle atrakcyjne, że już podejmowane są pierwsze próby produkcji, co może skutkować wprowadzeniem nowego produktu na rynek. 

– Firma ta zgłosiła się do EEA z problemem zagospodarowania mięsa z nóg indyków. Okazuje się, że Islandczycy chętnie jedzą pierś z indyka, ale w ogóle nie kupują nóżek. Przedsiębiorstwo to było przez to zmuszone utylizować nawet do 10 tysięcy kilogramów nóg indyczych rocznie. Próbowali robić z nich burgery, parówki czy szynkę, ale nie było na nie popytu. Zaproponowaliśmy im rozwiązanie polegające na produkcji kabanosów – proteinowych snacków turystycznych na podobieństwo tradycyjnej hiszpańskiej kiełbasy fuet – tłumaczy Patrycja. Bakterie kwasu mlekowego wykorzystywane w procesie wytwarzania serków Skyr, mogą być również zastosowane w procesie fermentacji mięsa nadając kiełbasie odpowiednie właściwości sensoryczne. Na Islandii korzysta głównie się z energii geotermalnej, więc proces suszenia mięsa również nie będzie dla firmy dużym wydatkiem pieniężnym. 

Możliwości wykorzystania produktów ubocznych przemysłu spożywczego są ogromne, a prowadzenie badań w tym kierunku jest istotne, ponieważ problem utraty żywności podczas jej przetwarzania jak i marnowanie żywności przez konsumentów staje się coraz poważniejszym problemem zarówno pod względem ekologicznym, ale również ekonomicznym i społecznym – zaznacza dr Szczepańska.

A po szkoleniu co dalej?

Poza możliwością współpracy z islandzką firmą, szkolenie przyda się obu uczestniczkom w ich badaniach na uczelni. Dr Ewa Szczepańska, na co dzień pracuje nad znalezieniem alternatywnych, atrakcyjnych dla przemysłu metod zagospodarowania odpadów rolno-spożywczych do produkcji związków bioaktywnych. Na swoje badania dotyczące zagospodarowania pozostałości rolno-przemysłowych do produkcji waniliny – związku zapachowego, który dodaje się do czekolady czy lodów, dr Szczepańska otrzymała ostatnio dofinansowanie z programu LIDER XII (Narodowe Centrum Badań i Rozwoju). 

Z kolei Patrycja Ziuzia, która w swojej pracy inżynierskiej skupiała się na metodach zagospodarowania odpadu przemysłu rolno-spożywczego, interesuje się wykorzystaniem produktów ubocznych od początku studiów. W pracy magisterskiej skupia się na wykorzystaniu glicerolu, produktu odpadowego przy produkcji biodiesla. Ale wiedza zdobyta na szkoleniu przyda jej się nie tylko na studiach, ale także na kole naukowym. – Uważam, że jest to przyszłościowy kierunek badań. Teraz coraz większą uwagę przykłada się do racjonalnej gospodarki surowcami – mówi studentka, dodając, że ponieważ jest to temat szczególnie ważny, stara się go popularyzować wśród studentów uczelni – jako prezeska Studenckiego Koła Naukowego „OrgChem” zainicjowała nowy kierunek ich tegorocznej aktywności: „Równowaga | Ekologia | Zero-waste”.

– Surowce, które uznaje się za odpady często zawierają dużo wartościowych związków i tak naprawdę nie trzeba ich utylizować. Wystarczy znaleźć dla nich odpowiednie zastosowanie, dzięki czemu do środowiska trafi zdecydowanie mniejsza ilość odpadów, a przedsiębiorstwa skorzystają na tym finansowo – podkreśla dr Szczepańska.

is