Atlas Zasobów Otwartych Nauki (AZON)

Ruszyły prace nad Atlasem Zasobów Otwartej Nauki (AZON) na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Ta internetowa platforma informacyjna powstaje w ramach projektu: Aktywna Platforma Informacyjna e-scienceplus.pl i ma gromadzić, przetwarzać i udostępniać zasoby nauki w otwartej formie cyfrowej wszystkim zainteresowanym.

Koordynatorem projektu jest Politechnika Wrocławska wraz z partnerami: Akademią Wychowania Fizycznego, Uniwersytetem Przyrodniczym, Uniwersytetem Medycznym i Instytutem Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk.

– Udostępnianie jest bardzo ważne z jednego choćby względu: te zasoby, które mają charakter otwarty pozwalają zaprezentować prace, jakie prowadzimy, ale przede wszystkim rozwijać je i szukać partnerów na świecie do wspólnych projektów rozwijających daną tematykę badawczą – powiedział dr Waldemar Grzebyk, kierownik projektu i dyrektor Centrum Wiedzy i Nauki Technicznej (CWiNT).

Cele Projektu

W projekcie zostaną stworzone modelowe warunki do udostępniania zasobów jednostek naukowych powstających zarówno w procesach badawczych, edukacyjnych, jak i popularyzatorskich. Zasoby będą zintegrowane i dostosowane tak, aby można je było łatwo przeszukiwać, ponownie używać i wykorzystywać w nauce, biznesie czy przez innych zainteresowanych.

– Każda uczelnia w Polsce posiada pewne zasoby, które udostępnia na platformach informatycznych. Nie ma jednak spójnego systemu, gdzie można udostępniać zasoby wypracowane w ramach prac naukowo-badawczych czy rozwojowych. Nie ma też zdefiniowanych formatów i sposobów prezentacji otrzymanych wyników – dodał kierownik projektu.

Politechnika Wrocławska udostępni m.in. dane badawcze, repozytoria m.in. kodów źródłowych, danych referencyjnych, danych IoT, naukowe bazy danych, materiały e-learningowe, nagrania TV Styk PWr i audycje Radia Luz. – Ponadto udostępnimy zasoby Muzeum Politechniki Wrocławskiej, modele 3D, skany zdjęć 360 st. tych modeli, materiały konferencyjne, publikacje naukowe, raporty i notatki, zasoby Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej i zasoby bazy dorobku naukowego – powiedział mgr inż. Wojciech Drzewiński, kierownik odpowiedzialny za udostępnianie zasobu PWr.

Zdaniem dr hab. Wojciecha Cieślińskiego, koordynatora merytorycznego AWF, współczesne instytucje badawcze i uczelnie wyższe poszerzają swoją przestrzeń organizacyjną. Jedną z możliwości takiego poszerzania jest wirtualizacja tej przestrzeni. Pozwoli ona na dostęp on-line do zasobów naukowych, a w konsekwencji do budowy nowych relacji z badaczami z różnych dyscyplin, co umożliwia tworzenie sieci i konsorcjów badawczych realizujących interdyscyplinarne badania naukowe.

Udział AWF w projekcie AZON podyktowany jest chęcią udostępnienia zasobów naukowych w formie cyfrowej. Uczelnia udostępni ok. tysiąca publikacji zdigitalizowanych w ramach projektu: 800 zdjęć, 460 nagrań wideo (ok. 900 godzin) oraz 30 dokumentów i 1000 nagrań wideo (50 godzin) dostępnych już w formie cyfrowej. Są to książki, czasopisma, monografie, materiały z obozów dydaktyczno-sportowych.

Z kolei Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu udostępni wyselekcjonowane zasoby uczelni umieszczając na platformie 7320 dokumentów i obiektów, w skład których wejdą m.in. interaktywna baza działalności badawczej i rozwojowej, baza oferty produktowej i technologicznej oraz platforma edukacyjna z obiektami e-learningu.

Pozostałą cześć zasobów będą tworzyć: kolekcje makroskopowe, kolekcje obrazów, rysunków i szkiców z architektury, kolekcje okazów roślinnych i zwierzęcych, próbki  glebowe, książki i czasopisma, skrypty, monografie, rozprawy, artykuły i materiały konferencyjne.

– Podstawowym celem Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, jako partnera projektu, jest zaprezentowanie działalności badawczej naukowców uczelni społecznościom naukowym, krajowym i międzynarodowym, i szerokie udostępnienie wyników tej działalności poprzez powszechny dostęp do informacji zawierającej zakres badań prowadzonych na uczelni, profile naukowców prowadzących badania wraz z ich pozycjonowaniem, zakres działań o charakterze edukacyjnym i usług, które uczelnia prowadzi dla społeczeństwa, w tym dla przedsiębiorców – powiedziała Dorota Tedys z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Podobnie Instytut Badań Systemowych PAN z Wrocławia chce udostępniać prace doktorskie z lat 1988-2010, które do tej pory nie były udostępniane on-line. Kolekcje stanowią rozprawy doktorskie, obronione przez Radę Naukową IBS PAN w dziedzinie nauk technicznych z automatyki, robotyki oraz informatyki.

– Ponieważ brakuje swobodnego dostępu do treści rozpraw, umieszczenie ich w AZONie niewątpliwie przyczyni się do zwiększenia ich dostępności dla naukowców, specjalistów i studentów – powiedziała mgr Dagmara Borkowska z IBS PAN.  

Natomiast Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu zamierza w AZONie udostępnić zasoby piśmiennicze, które obejmą 1800 publikacji (ok. 300 tys. stron), wydanych w XIX i I poł. XX w.

– Wybrane do zdigitalizowania publikacje stanowią dorobek uczonych i pionierów światowej i europejskiej medycyny, profesorów Uniwersytetu Wrocławskiego – powiedziała Renata Sławińska, koordynator merytoryczny do zadania, zarządzający digitalizacją i upowszechnieniem z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

Dorobek ten odzwierciedla bogatą historię nauczania medycyny we Wrocławiu i jest świadectwem ciągłości nauki wrocławskiej, wielonarodowości i wielokulturowości twórców i ich wpływu na rozwój nauk medycznych, farmaceutycznych, szpitalnictwa, lecznictwa uzdrowiskowego tego regionu.

Oprócz wartości naukowych, poznawczych i historycznych przeznaczony do zdigitalizowania zbiór polsko- i niemieckojęzycznych prac posiada dużą wartość edytorską, biograficzną i stanowi cenny materiał w badaniach proweniencyjnych, gdyż wiele z nich zostało wydanych przez znane oficyny wydawnicze i drukarnie, w pięknej szacie graficznej i edytorskiej oraz zaopatrzonych w osobiste znaki własnościowe, autografy, pieczątki, marginalia.

Zdigitalizowana zostanie także baza preparatów histologicznych, która obejmuje 1500 przypadków poddanych preparatyce z wykorzystaniem różnych metod laboratoryjnych, w tym immunohistochemii, immunofluorescencji, fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ, mikroskopii elektronowej oraz mikromacierzy tkankowych.

AZON dla wszystkich, również niewidzących i niesłyszących

AZON zostanie przystosowany również do potrzeb osób niewidzących, niedowidzących i niesłyszących dzięki zastosowaniu m.in. transkrypcji, syntezy mowy, lektora języka migowego czy napisów.

– Projekt zakłada stworzenie platformy, która zostanie napełniona treściami już wytworzonymi. Trzeba je jedynie dostosować do prezentacji w różnych formach i przystosować do potrzeb osób niepełnosprawnych – powiedział dr Grzebyk.

Ważnym elementem tego projektu jest opracowanie zasad formalno-prawnych związanych z udostępnianiem własności intelektualnej.

– Bardzo często mamy wątpliwości, co udostępniać, na jakich zasadach, na jakich licencjach. W tym projekcie postaramy się dokonać takiej analizy, która będzie pomocna twórcom. Dowiedzą się, czy i na jakich warunkach mogą udostępniać wytworzone zasoby w ramach swojej pracy – mówił dr Grzebyk. Dodał, że projekt jest bardzo istotny zarówno dla Politechniki Wrocławskiej, jak i dla partnerów. – Liczymy, że AZON znajdzie zastosowanie i w innych instytucjach i zaspokoi ich potrzeby.

Zdaniem Agnieszki Kwiecień odpowiedzialnej w projekcie za system informacyjny projektu, zanim zasoby staną się otwarte i dostępne, trzeba wykonać sporo pracy. – Przede wszystkim trzeba je sklasyfikować i dobrze zrozumieć ich strukturę. Następnie trzeba dobrać sposób ich opisu i zaprojektować jak będą przetwarzane w systemie. Wreszcie, w zależności od ich przeznaczenia, należy zaplanować sposób dostępu i prezentacji. Wszystko po to, aby dla naukowców udostępnianie danych było proste, a społeczeństwu łatwo było je znaleźć i ich użyć – tłumaczy Kwiecień.

– AZON musi korzystać ze zdobyczy informatyki w zakresie oprogramowania i infrastruktury sprzętowej, w tym budować takie mechanizmy jak słowniki, standardowe interfejsy wymiany danych i wydajne metody wyszukiwania. Te ostatnie są szczególnie ważne przy tak różnorodnych zasobach – od książek po wyniki pomiarów ze specjalistycznych urządzeń – dodała Kwiecień.

Planowane efekty

1. Udostępnienie wartościowych zasobów powstających w jednostkach naukowych (badawczych, edukacyjnych, popularyzatorskich);

2. Zintegrowanie i dostosowanie zasobów do standardów dostępności (łatwe przeszukiwanie i gotowość do ponownego użycia);

3. Stworzenie warunków do popularyzacji unikatowych wyników badań i ich dalszego szerokiego wykorzystania (w nauce i biznesie oraz przez ogół obywateli);

4. Ułatwienie dostępu do jednolitych zbiorów wiedzy specjalistycznej dotąd niepublikowanych z różnorodnych dziedzin;

5. Zbudowanie świadomości społecznej w zakresie potrzeby digitalizacji zasobów nauki i idei Open Data wśród twórców i odbiorców.

– Formuła tego projektu jest taka, że zarówno zasoby przez nas udostępniane, jak i oferowane narzędzia będziemy udostępniać w sposób otwarty, nieodpłatny. Oczywiście część zasobów będzie musiała być połączona z autoryzacją czy uwierzytelnianiem ze względu na ochronę własności intelektualnej – powiedział dr Mateusz Tykierko z Wrocławskiego Centrum Sieciowo-Komputerowego (WCSS) Politechniki Wrocławskiej, odpowiedzialnego w projekcie za informatyzację. 

Projekt jest finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Zapraszamy do współpracy

kontakt@azon.e-science.pl