Architektura krajobrazu to nie tylko miasto

1,5 godziny drogi od Wrocławia, 500 mieszkańców. – Można by powiedzieć, że to zwykła wieś, nieszczególnie rozwojowa, położona trochę na uboczu. Ale jednocześnie jest to wieś zupełnie niesamowita, a jej niezwykłością są jej mieszkańcy – tak o Dobkowie mówi prof. Irena Niedźwiecka-Filipiak z Instytutu Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego, która od lat wspiera mieszkańców tej dolnośląskiej miejscowości m.in. w pracy nad zachowaniem tradycyjnego charakteru wiejskiego krajobrazu.

– Najważniejsze jest tutaj Stowarzyszenie Kaczawskie – bo zawsze musi być kilku społeczników, którzy pociągną za sobą resztę – które stworzyło Sudecką Zagrodę Edukacyjną i działającą przy niej Społeczną Radę Naukową. To przedstawiciele różnych dziedzin, m.in. pracownicy naszego instytutu, służący radą, pomocą, merytoryczną wiedzą i dbający o to rozwój na odpowiednim poziomie i w odpowiednim kierunku. Bo mieszkańcy mają tam chęć, zapał i entuzjazm, ale siłą rzeczy nie mogą mieć specjalistycznej wiedzy z każdej dziedziny – opowiada prof. Niedźwiecka-Filipiak i dodaje, że kontakty architektów krajobrazu (i kadry naukowej, i studentów) z mieszkańcami Dobkowa trwają już od dawna.

Były to m.in. opracowania dotyczące zasobów dziedzictwa kulturowego, krajobrazowego i planu rozwoju miejscowości, warsztaty dla mieszkańców o sposobie kształtowania krajobrazu wsi, czyli jakiej używać zieleni, jak zadbać o otoczenie budynku i dlaczego betonowe ogrodzenia i iglaki są obce krajobrazowi wiejskiemu. Konkurs na koncepcję ogrodu przy zagrodzie wygrała studentka Estera Sobczyk, a koordynatorem do spraw projektów edukacyjnych jest w niej absolwentka wrocławskiej architektury krajobrazu – Julia Jankowska.

W walce o Europejską Nagrodę Odnowy Wsi 2016 wzięły udział 24 europejskie kraje i regiony, z których każdy zgłosił swojego reprezentanta. Polskimi przedstawicielami były wsie Dobków z Dolnego Śląska i Kadłub z województwa opolskiego. Pierwsze miejsce wywalczyła gmina Fließ z Tyrolu w Austrii. W uzasadnieniu werdyktu dla Dobkowa – zdobywcy drugiego miejsca – można przeczytać: „Dobków zachwyca wzorcową siecią celów i działań rozwojowych, które koncentrują się na ożywieniu łagodnej turystki, ochronie walorów krajobrazowych, zachowaniu starych rzemiosł i tradycyjnych umiejętności, wzmocnieniu kształtowania tożsamości i świadomości, jak również realizacji kreatywnych inicjatyw kulturalnych. Poprzez to skutecznie udaje się przyspieszyć rozwój gospodarczy miejscowości, wesprzeć zatrudnienie i uzyskać synergię, która jest źródłem dodatkowych, pozytywnych efektów. Za szczególnie inspirujące uważa się utworzenie ekomuzeum rzemiosła i architektury, jak również renowację starego gospodarstwa i jego przekształcenie w cieszące się dużym zainteresowaniem i często odwiedzane ekocentrum Sudecka Zagroda Edukacyjna, które stanowi multiplikator w procesie rozwoju. Główne kierunki rozwoju wydają się być dobrze obrane, szczególnie dla miejscowości charakteryzującej się trudną, pozbawioną ciągłości historią. Mieszkańcy Dobkowa świadomi istniejących problemów, podejmują wyzwania, świadomi własnego potencjału, wykorzystują go w sposób wzorcowy dla zrównoważonego rozwoju swojej miejscowości.”

Programów i konkursów wspierających odnowę i rozwój wsi jest sporo, ale, jak przyznaje pani profesor, nadal pozostaje dużo do zrobienia. – Ponad 90% naszego kraju to obszary wiejskie, które też mają swój krajobraz wymagający uwagi i troski. Kiedyś wielu sądziło, że skoro na wsi ubywa rolników, skoro charakter wsi zmienia się na wielofunkcyjny, ale już nie typowo rolniczy, to naturalne będzie umiastowienie wsi. Jednak już w latach 70. XX wieku w Niemczech i w Austrii okazało się, że to błędne myślenie, a wsie się wyludniają. Bo dopiero kiedy wieś zachowuje swój wiejski charakter i znacząco różni się nim od miasta, nie próbuje go udawać, ludzie chcą tam mieszkać. Więc w odnowie wsi, w jej rozwoju absolutnie nie chodzi o upodobnienie do miasta, wręcz przeciwnie – o zachowanie wsi we wsi, jej dziedzictwa i tradycji, które daje poczucie wartości i tożsamości jej mieszkańcom, ale jednocześnie podniesienie standardu i jakości życia. Żeby wieś przestała kojarzyć się z ciężkim życiem i biedą – tłumaczy prof. Niedźwiecka-Filipiak. – Podstawowym założeniem w odnowie wsi jest zaangażowanie mieszkańców, dlatego Dobków ma takie dobre efekty. To ludzie muszą chcieć się włączyć, uczestniczyć, zmienić coś w swoim otoczeniu i w swojej wsi tak, żeby zaczęła się rozwijać. Oczywiście przy wsparciu gmin, urzędów marszałkowskich i środków zewnętrznych. Jednym z elementów zmierzających do polepszenia jakości życia jest dbanie o krajobraz. W pięknym krajobrazie żyje się lepiej, dlatego i my się w Dobkowie pojawiamy. Bo architektura krajobrazu to nie jest, tak jak się wielu wydaje, tyko miasto, i to też nie jest tylko zieleń.

mj