Żegnamy profesora Szerszenia

Profesor Leszek Szerszeń, ceniony gleboznawca, był jako młody naukowiec uczestnikiem pierwszej ekspedycji polskich badaczy na Spitsbergen zorganizowanej przez wybitnych wrocławskich naukowców: prof. Alfreda Jahna, prof. Aleksandra Kosibę i doc. Stanisława Baranowskiego. Udział w wyprawie, która zaowocowała budową polskiej stacji polarnej, prowadzącej badania glacjologiczne, klimatyczne i geomorfologiczne dał mu niekwestionowaną pozycję w Polskim Klubie Polarnym i w środowisku geografów.

– Był ostatnim żyjącym uczestnikiem tej ekspedycji. Na Spitsbergenie był zresztą kilka razy i to z jego inspiracji na badania Arktyki wyruszyła z naszej uczelni spora grupa naukowców – mówi prof. Cezary Kabała z Zakładu Ochrony Środowiska Instytutu Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, jeden z takich zainspirowanych właśnie, obok profesorów Chodaka, Fabiszewskiego, Matuły, Wojtunia czy Waroszewskiego.

Profesor Szerszeń jednak nie tylko „namaścił” arktycznie grupę badaczy z Uniwersytetu Przyrodniczego, ale też – co podkreśla prof. Kabała – był gorącym orędownikiem interdyscyplinarnego podejścia do kształcenia w zakresie ochrony środowiska. – To dzięki jego zaangażowaniu w połowie lat 90. ruszył na naszej uczelni ten kierunek. Wcześniej o środowisku i konieczności jego ochrony uczono oczywiście na poszczególnych przedmiotach, jak choćby gospodarce wodnej, gospodarce odpadami, gleboznawstwie czy chemii rolnej, ale profesor powtarzał, że na tę kwestię trzeba patrzeć całościowo a nie tylko poprzez pojedyncze dyscypliny – wspomina prof. Cezary Kabała.

Z tej troski o środowisko wzięła się też wieloletnie współpraca prof. Szerszenia z Karkonoskim Parkiem Narodowym – to on był pomysłodawcą cyklicznych polsko-czeskich konferencji naukowych „Geoekologiczne Problemy Karkonoszy”, które odbywają się nieprzerwanie od początku lat 90. Aktywny w Polskim Towarzystwie Gleboznawczym i Polskim Klubie Polarnym, właściwie nie wiedział, czym jest emerytura i stan spoczynku. W nauce bowiem takie nie istnieją.

– W latach 90. zainicjował też cykl konferencji dotyczących degradacji i ochrony środowiska glebowego, odbywających się co cztery lata; ostatnia miała miejsce rok temu w Krasiczynie. Bo profesor miał wyjątkową umiejętność: miał mnóstwo pomysłów, był pełen energii i skupiał wokół siebie zawsze grupę ludzi, która te pomysły umiała wcielić w życie – uśmiecha się Cezary Kabała, dodając, że profesor Szerszeń nie przywiązywał się do autorstwa tego, co wymyślił. – On był od kreacji, inni byli od roboty. Był autentycznie lubiany, zawsze sypał dowcipami, powiedzonkami, anegdotami. Studenci z roczników, które miały z nim zajęcia, do dzisiaj wspominają i ćwiczenia terenowe, i egzaminy. Egzamin u profesora był trudny, ale jak widać aura, jaką profesor wokół siebie roztaczał, nie umniejszała sympatii wobec niego mimo różnych ocen w indeksie.

Profesor jednak nie tylko dzielił się pomysłami, ale też wspierał kariery młodszych koleżanek i kolegów. Miał w zwyczaju dopingować tych piszących doktorat, i tych, którzy mieli przed sobą habilitację. – Czasem potrafił nieprzebierając w słowach powiedzieć coś do słuchu. Profesor uważał, że nie należy niczego odkładać na później, ociągać się z kolejnymi etapami pracy  – opowiada prof. Cezary Kabała.

Profesor Leszek Szerszeń urodził się w 1928 roku w Zawadzie na Podkarpaciu. Studia wyższe, które rozpoczął jako student Wydziału Rolniczego Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, ukończył w 1954 roku jako absolwent Wyższej Szkoły Rolniczej. W 1955 roku otrzymał stanowisko asystenta w Katedrze Gleboznawstwa, gdzie został włączony w prace glebowo-kartograficzne pod kierunkiem prof. Jana Tomaszewskiego. W 1959 roku, w ramach Międzynarodowego Roku Geofizycznego, wziął udział w wyprawie naukowej na Spitsbergen, podczas której – pod kierunkiem prof. Alfreda Jahna z Uniwersytetu Wrocławskiego – zgromadził obserwacje i materiały do rozprawy doktorskiej „Studia nad glebami strefy klimatu arktycznego na przykładzie południowo-zachodniego Spitsbergenu” obronionej w 1962 roku. Stopień doktora habilitowanego nauk rolniczych uzyskał w 1972 roku na podstawie rozprawy „Wpływ czynników bioklimatycznych na procesy zachodzące w glebach Sudetów i Spitsbergenu”. Był pionierem polskich polarnych badań gleboznawczych, propagatorem bioklimatycznego ujęcia genezy i przestrzennego zróżnicowania gleb górskich, a także badaczem procesów degradacji gleb terenów przemysłowych (szczególnie w rejonie hutnictwa miedzi) i terenów górskich (rejon tzw. Czarnego Trójkąta, w tym Karkonoszy). Ostatnim dużym projektem koordynowanym przez profesora były badania nad skutkami wielkiej powodzi w 1997 roku. W latach 1975-1983 był dyrektorem Instytutu Gleboznawstwa, Chemii Rolnej i Mikrobiologii Akademii Rolniczej we Wrocławiu, a w latach 1987-1993 – dyrektorem Instytutu Gleboznawstwa i Ochrony Środowiska Rolniczego AR. W uznaniu dla zaangażowania w badania gleb górskich oraz w idee ochrony przyrody Sudetów pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Naukowej Karkonoskiego Parku Narodowego. Przez wiele lat był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego oraz Polskiego Klubu Polarnego.

Był cenionym badaczem i animatorem życia naukowego oraz popularnym nauczycielem akademickim. Wypromował ponad 100 magistrów oraz 7 doktorów.

Odszedł 2 listopada 2019 roku, w wieku 91 lat. Pogrzeb profesora odbędzie się 9 listopada o godz. 12 na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.

kbk