UPWr na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu zaangażowany jest w 3 spośród 70 przedsięwzięć infrastruktury badawczej wpisanych na Polską Mapę Infrastruktury Badawczej. Łączna kwota na realizację projektów to ponad 50 milionów złotych.
Polska Mapa Infrastruktury Badawczej zawiera 70 przedsięwzięć podzielonych według sześciu obszarów zgodnie z klasyfikacją Europejskiego Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych. Z nauk technicznych i energetyki na mapie znalazło się 14 projektów, nauk o Ziemi i środowisku – 5, biologiczno-medycznych i rolniczych – 16, fizycznych i inżynieryjnych – 23, społecznych i humanistycznych – 6, 6 projektów wybrano też z cyfrowych infrastruktur badawczych. Trzydzieści z nich ma charakter międzynarodowy.
Ocena wniosków
Wnioski, składane do czerwca 2019 roku, oceniane były przez zespół doradczy do spraw Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej oraz dwóch ekspertów zewnętrznych – krajowego i zagranicznego. Łącznie w procesie oceny zgłoszonych infrastruktur badawczych wzięło udział blisko 160 recenzentów. Przyjęte kryteria, które brano pod uwagę to m.in. unikatowość infrastruktury w skali krajowej i międzynarodowej, potencjał instytucjonalny oraz kadrowy, czy stopień zainteresowania infrastrukturą ze strony krajowego i międzynarodowego środowiska naukowego i przedsiębiorców. Ostatecznie zespół rekomendował do wpisania na mapę 65 najwyżej ocenionych przedsięwzięć, minister nauki i szkolnictwa wyższego zdecydował o umieszczeniu na niej pięciu dodatkowych projektów, w odniesieniu do których istnieją międzynarodowe zobowiązania Polski.
UPWr na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu uczestniczy w trzech przedsięwzięciach. To Centrum Hybrydowych Technologii Przyrostowych, Badań Nieniszczących i Materiałów Inteligentnych – Fabryka Eksperymentalna (NDTAM), EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej i POLFAR – Radiointerferometr o Niskiej Częstotliwości.
Technologie przyrostowe
Przedsięwzięcie NDTAM – wnioskodawcą była Politechnika Wrocławska – polega na utworzeniu profesjonalnego zaplecza badawczo-technologicznego umożliwiającego oferowanie jednostkom badawczym oraz przedsiębiorstwom usług R&D z zakresu innowacyjnych technologii, zwłaszcza w obszarach technologii przyrostowych, nowych materiałów, kompozytów, wytwarzania i inspekcji wyrobów rynkowych, zaawansowanych badań technicznych i technologicznych oraz modelowania, symulacji i projektowania wyrobów.
Pierwsza w Polsce tzw. fabryka eksperymentalna ma zostać rozmieszczona w głównym HUBie technologiczno-badawczym i ośmiu lokalnych HUBach, na bazie potrzeb i kompetencji pięciu Wydziałów Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, Ośrodka Badawczo-Rozwojowego. Celem jest m.in. prowadzenie prac przedwdrożeniowych umożliwiających produkcję nowych wyrobów w skali funkcjonalnych prototypów i krótkich serii produkcyjnych. Stąd też koncepcja fabryki eksperymentalnej, która pozwala na wprowadzenie technologii w etap produkcji pilotażowej dla krótkich serii produkcyjnych z pełną walidacją procesu produkcyjnego.
Obserwacja Płyty Europejskiej – EPOS
Wnioskodawcą kolejnego projektu – EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej – był Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Międzynarodowy program umożliwiający badanie złożonych procesów zachodzących w skorupie ziemskiej obejmuje 25 krajów Europy, zrzeszonych w konsorcjum powołanym przez Komisję Europejską w październiku 2018 roku. Szeroka współpraca ma zwiększyć zdolność do podejmowania wyzwań związanych z zagrożeniami naturalnymi i antropogenicznymi, a w szczególności produkcją energii w zmieniającym się klimacie. W Polsce integrowane są dziedzinowe infrastruktury badawcze, które będą stanowiły Lokalne Centra Danych dla poszczególnych Węzłów Tematycznych: Indukowana Sejsmiczność, Obserwacje Geomagnetyczne i Magnetotelluryczne, Laboratoria Analityczne, Dane GNSS i Radiometryczne, Obserwacje Grawimetryczne, Badania Sejsmiczne Litosfery, Dane Satelitarne. Polska zarządza Tematycznym Węzłem Zagrożeń Antropogenicznych (Thematic Core Service – Anthropogenic Hazards, TCS-AH) poprzez integrację europejskich infrastruktur w tej dziedzinie oraz budowę platformy IS-EPOS.
EPOS umożliwia szeroko rozumiany monitoring środowiska, m.in. na specjalistycznych poligonach pomiarowych zintegrowanych obserwacji procesów geodynamicznych na terenach górniczych i pogórniczych w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oraz tworzonym Geofizycznym Systemem Bezpieczeństwa dla Górniczych Filarów Ochronnych (we współpracy z Partnerem Przemysłowym Polską Grupą Górniczą S.A.).
Obserwacje radioastronomiczne – interferometr radiowy niskiej częstotliwości
Trzeci projekt, w który zaangażowany jest Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu i jego naukowcy, a który znalazł się na Mapie Polskiej Infrastruktury Badawczej to POLFAR – Radiointerferometr o Niskiej Częstotliwości. Jego celem jest udział w rozwoju i użytkowaniu europejskiego interferometru radiowego LOw Frequency ARray (LOFAR) – instrumentu pracującego w zakresie częstotliwości 10–240 MHz, składającego się z kilkudziesięciu stacji rozmieszczonych w zachodniej i środkowej Europie.
Obecnie system tworzą 52 stacje, w Polsce są trzy, w okolicy Olsztyna (Bałdy), Krakowa (Łazy) i Poznania (Borówiec). LOFAR to obecnie największy na świecie radioteleskop o połączonych elementach i najczulszy interferometrem pracującym w paśmie niskich częstotliwości radiowych. Program badań jest obecnie modernizowany do systemu LOFAR 2.0, a celem jest utrzymanie pozycji najlepszego na świecie wielkobazowego interferometru radiowego niskich częstotliwości przynajmniej przez najbliższą dekadę, co zwiększy możliwości obserwacyjne, ale też ulepszy proces pozyskiwania i opracowania obserwacji radioastronomicznych.
Polska posiada ponad 10% czasu obserwacyjnego całego systemu ILT, a realizowane projekty badawcze dotyczą ewolucji galaktyk aktywnych, pola magnetyczne w galaktykach, grup i gromad galaktyk, pulsarów i gwiazd neutronowych, poszukiwania egzoplanet, badania epoki rejonizacji, monitorowanie słońca i pogody kosmicznej.
kbk