UPWr na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej

Polska Mapa Infrastruktury Badawczej zawiera 70 przedsięwzięć podzielonych według sześciu obszarów zgodnie z klasyfikacją Europejskiego Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych. Z nauk technicznych i energetyki na mapie znalazło się 14 projektów, nauk o Ziemi i środowisku – 5, biologiczno-medycznych i rolniczych – 16, fizycznych i inżynieryjnych – 23, społecznych i humanistycznych – 6, 6 projektów wybrano też z cyfrowych infrastruktur badawczych. Trzydzieści z nich ma charakter międzynarodowy.

Ocena wniosków

Wnioski, składane do czerwca 2019 roku, oceniane były przez zespół doradczy do spraw Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej oraz dwóch ekspertów zewnętrznych – krajowego i zagranicznego. Łącznie w procesie oceny zgłoszonych infrastruktur badawczych wzięło udział blisko 160 recenzentów. Przyjęte kryteria, które brano pod uwagę to m.in. unikatowość infrastruktury w skali krajowej i międzynarodowej, potencjał instytucjonalny oraz kadrowy, czy stopień zainteresowania infrastrukturą ze strony krajowego i międzynarodowego środowiska naukowego i przedsiębiorców. Ostatecznie zespół rekomendował do wpisania na mapę 65 najwyżej ocenionych przedsięwzięć, minister nauki i szkolnictwa wyższego zdecydował o umieszczeniu na niej pięciu dodatkowych projektów, w odniesieniu do których istnieją międzynarodowe zobowiązania Polski.

UPWr na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu uczestniczy w trzech przedsięwzięciach. To Centrum Hybrydowych Technologii Przyrostowych, Badań Nieniszczących i Materiałów Inteligentnych – Fabryka Eksperymentalna (NDTAM), EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej i POLFAR – Radiointerferometr o Niskiej Częstotliwości.

Technologie przyrostowe

Przedsięwzięcie NDTAM – wnioskodawcą była Politechnika Wrocławska – polega na utworzeniu profesjonalnego zaplecza badawczo-technologicznego umożliwiającego oferowanie jednostkom badawczym oraz przedsiębiorstwom usług R&D z zakresu innowacyjnych technologii, zwłaszcza w obszarach technologii przyrostowych, nowych materiałów, kompozytów, wytwarzania i inspekcji wyrobów rynkowych, zaawansowanych badań technicznych i technologicznych oraz modelowania, symulacji i projektowania wyrobów.

Pierwsza w Polsce tzw. fabryka eksperymentalna ma zostać rozmieszczona w głównym HUBie technologiczno-badawczym i ośmiu lokalnych HUBach, na bazie potrzeb i kompetencji pięciu Wydziałów Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, Ośrodka Badawczo-Rozwojowego. Celem jest m.in. prowadzenie prac przedwdrożeniowych umożliwiających produkcję nowych wyrobów w skali funkcjonalnych prototypów i krótkich serii produkcyjnych. Stąd też koncepcja fabryki eksperymentalnej, która pozwala na wprowadzenie technologii w etap produkcji pilotażowej dla krótkich serii produkcyjnych z pełną walidacją procesu produkcyjnego.

Obserwacja Płyty Europejskiej – EPOS

Wnioskodawcą kolejnego projektu – EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej – był Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Międzynarodowy program umożliwiający badanie złożonych procesów zachodzących w skorupie ziemskiej obejmuje 25 krajów Europy, zrzeszonych w konsorcjum powołanym przez Komisję Europejską w październiku 2018 roku. Szeroka współpraca ma zwiększyć zdolność do podejmowania wyzwań związanych z zagrożeniami naturalnymi i antropogenicznymi, a w szczególności produkcją energii w zmieniającym się klimacie. W Polsce integrowane są dziedzinowe infrastruktury badawcze, które będą stanowiły Lokalne Centra Danych dla poszczególnych Węzłów Tematycznych: Indukowana Sejsmiczność, Obserwacje Geomagnetyczne i Magnetotelluryczne, Laboratoria Analityczne, Dane GNSS i Radiometryczne, Obserwacje Grawimetryczne, Badania Sejsmiczne Litosfery, Dane Satelitarne. Polska zarządza Tematycznym Węzłem Zagrożeń Antropogenicznych (Thematic Core Service – Anthropogenic Hazards, TCS-AH) poprzez integrację europejskich infrastruktur w tej dziedzinie oraz budowę platformy IS-EPOS.

EPOS umożliwia szeroko rozumiany monitoring środowiska, m.in. na  specjalistycznych poligonach pomiarowych zintegrowanych obserwacji procesów geodynamicznych na terenach górniczych i pogórniczych w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oraz tworzonym Geofizycznym Systemem Bezpieczeństwa dla Górniczych Filarów Ochronnych (we współpracy z Partnerem Przemysłowym Polską Grupą Górniczą S.A.).

Obserwacje radioastronomiczne – interferometr radiowy niskiej częstotliwości

Trzeci projekt, w który zaangażowany jest Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu i jego naukowcy, a który znalazł się na Mapie Polskiej Infrastruktury Badawczej to POLFAR – Radiointerferometr o Niskiej Częstotliwości. Jego celem jest udział w rozwoju i użytkowaniu europejskiego interferometru radiowego LOw Frequency ARray (LOFAR) – instrumentu pracującego w zakresie częstotliwości 10–240 MHz, składającego się z kilkudziesięciu stacji rozmieszczonych w zachodniej i środkowej Europie.

Obecnie system tworzą 52 stacje, w Polsce są trzy, w okolicy Olsztyna (Bałdy), Krakowa (Łazy) i Poznania (Borówiec). LOFAR to obecnie największy na świecie radioteleskop o połączonych elementach i najczulszy interferometrem pracującym w paśmie niskich częstotliwości radiowych.  Program badań jest obecnie modernizowany do systemu LOFAR 2.0, a celem jest utrzymanie pozycji najlepszego na świecie wielkobazowego interferometru radiowego niskich częstotliwości przynajmniej przez najbliższą dekadę, co zwiększy możliwości obserwacyjne, ale też ulepszy proces pozyskiwania i opracowania obserwacji radioastronomicznych.

Polska posiada ponad 10% czasu obserwacyjnego całego systemu ILT, a realizowane projekty badawcze dotyczą ewolucji galaktyk aktywnych, pola magnetyczne w galaktykach, grup i gromad galaktyk, pulsarów i gwiazd neutronowych, poszukiwania egzoplanet, badania epoki rejonizacji, monitorowanie słońca i pogody kosmicznej.

kbk