Uniwersytet Dzieci. To dopiero jest wyzwanie

Dr Justyna Sołtysiak z Katedry Botaniki i Ekologii Roślin przez dzieci uczestniczące w wykładach i warsztatach Uniwersytetu Dzieci została wybrana najlepszym wykładowcą w roku akademickim 2018/2019. Pytana o to wyróżnienie z uśmiechem przyznaje: – Dzieci to bardzo wymagający studenci, ale już dwa razy prowadziłam w tym projekcie warsztaty, więc nie wchodziłam na teren zupełnie mi nieznany. Poza tym sama jestem mamą, więc zajęcia przygotowywałam trochę tak jak dla moich własnych dzieci. One też są bardzo ciekawe świata, zadają wiele pytań i były dla mnie inspiracją.

O co dzieci pytają specjalistkę z zakresu ekologii roślin? O to, czy te rośliny mogą się przemieszczać, dlaczego w jakimś miejscu wyrósł las, a w innym łąka, dlaczego drzewa gubią liście, a w dodatku czemu te liście zmieniają kolor, wreszcie o gatunki roślin i zwierząt, które żyją w miastach.

– Miasto to najbliższe otoczenie, w którym dzieci mogą obserwować przyrodę. I jak się tylko dookoła dobrze się rozejrzymy, to miasto może być miejscem i doświadczalnym, i takim, gdzie możemy doświadczać przyrody. A więc niekoniecznie nudnym i pozbawionym natury – mówi dr Justyna Sołtysiak, która swoim studentom z Uniwersytetu Dzieci opowiadała o pawianach w Kapsztadzie, które tworzą zgodną społeczność żyjąc razem z… ludźmi, ale też o gatunkach inwazyjnych takich jak barszcz Sosnowskiego. Ta roślina, pochodząca z rejonu Kaukazu, a sprowadzona do Europy środkowo-wschodniej przez rosyjskiego botanika w połowie lat 40., wzbudziła ogromne zainteresowanie. Dr Sołtysiak na jej przykładzie tłumaczyła, jak niebezpieczne mogą być gatunki inwazyjne, ale też ostrzegała przed kontaktem z nią – zwłaszcza latem sok z łodyg i liści może wywołać groźne oparzenia skóry.

– Dzieci bardzo dobrze kojarzyły tę roślinę, znały ją z okolic miejsca swojego zamieszkania. Ale w trakcie wykładu pytały też o narzędzia, dzięki którym rośliny przystosowują się do środowiska, a więc na przykład włoski czy kolce  – opowiada dr Sołtysiak, która swoim studentom z Uniwersytetu Dzieci rozdała na koniec zajęć wzór kalendarza ekologicznego, by mogły zaprojektować swój osobisty eko-tydzień, a więc wpisać w kalendarz działania proekologiczne rozplanowane na siedem dni. Nic dziwnego, że po wykładzie ustawiła się długa kolejka, bo chętnych do konsultacji było bardzo dużo, tak jak pytań takich jako choćby to: „uważa pani, że jak w tym dniu pojadę rowerem z mamą, to środowisko będzie chronione?”.

– Praca z dziećmi to wyzwanie, ale też możliwość wyjścia poza schemat. Na wykładach i ćwiczeniach z dorosłymi studentami obowiązuje nas sylabus, plan zajęć, konkretne wymagania. A tu można sięgnąć do swoich prywatnych zainteresowań, puścić wodze fantazji, a wyjść z pytaniami, na które samemu nie zna się odpowiedzi i trzeba jej poszukać w mądrych książkach. To doskonały sposób na rozruszanie własnych szarych komórek – uśmiecha się dr Justyna Sołtysiak.

Wyróżniony przez słuchaczy Uniwersytetu Dzieci został też prof. Wojciech Niżański, który na wykładzie opowiadał o wykorzystaniu metody zapłodnienia in vitro do ratowania ginących gatunków kotowatych.

– Nie za bardzo wiedziałem na początku jak opowiadać 12-letniemu studentowi o plemnikach i zarodkach, lecz okazało się, że moje obawy były nieuzasadnione. Przeżyłem zaskoczenie!  Najpierw wstał chłopczyk, który powiedział, że na wykładzie z cybernetykiem dowiedzieli się, że za 20-30 lat maszyny będą potrafiły samodzielnie myśleć. „A kiedy będą mogły się samodzielnie rozmnażać?” – zapytał. Od kolejnego usłyszałem „panie profesorze, ale czy nie chciałby pan odtworzyć dinozaura?”. Wyjaśniłem, że to mało prawdopodobne, bo DNA wielkich gadów jest zniszczone i usłyszałem „ale ten cybernetyk nam powiedział, że są algorytmy, które potrafią załatać to DNA, więc ponawiam pytanie, czy dobrze byłoby odtworzyć dinozaury?”. Zaniemówiłem, ale wybrnąłem, bo odpowiedziałem, że chyba jednak niedobrze, bo dinozaury nas zjedzą i po co to nam? A wtedy inny chłopiec się odezwał: „to pan jest naukowcem i nie interesuje pana, jak wyglądała fizjologia tych zwierząt?”. Wtedy mnie zwyczajnie zamurowało, a z sytuacji pomogła mi wybrnąć bardzo rezolutna dziewczynka, która wstała i polemizowała z kolegami mniej więcej takimi słowami: „nie wydaje mi się, żeby to było właściwe postępowanie, natura daleko poszła do przodu przez te miliony lat od czasu kiedy żyły dinozaury. Oglądaliście „Park jurajski”, więc to może mieć bardzo negatywne następstwa dla funkcjonowania ekosystemu”. Zaimponowała mi, tak jak wszystkie dzieci z zajęć. Błyskotliwe, ciekawe świata, zainteresowane i zadające więcej pytań niż dorośli studenci – śmieje się prof. Wojciech Niżański.

Fundacja Uniwersytet Dzieci współpracuje z Uniwersytetem Przyrodniczym od początku swojego istnienia. 14 września rozpoczął się jedenasty już rok akademicki dla 1500 studentów. Zajęcia odbywają się w pięciu miastach dla dzieci i nastolatków w grupach wiekowych od 6 do 16 lat. W tym roku wykładowcy UPWr również prowadzą zajęcia na UD. To między innymi dr Anna Żołnierczyk i dr Marcelina Mazur, które prowadzą warsztaty „Czy jedzenie przygotowane w ciekłym azocie ma zapach?”, dr Elżbieta Kowalska i dr Małgorzata Proćków, które najmłodszym przedstawiają świat ślimaków i dr Justyna Sołtysiak, która opowiada o tym, czy rośliny mogą się przemieszczać.

kbk