Troje stypendystów Fundacji Nauki Polskiej z UPWr

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej po raz 28. przyznała stypendia w programie START najzdolniejszym młodym naukowcom z całej Polski. Wśród stu uczonych jest troje badaczy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. To dr Kamila Pawłuszek-Filipiak, Grzegorz Bury z Instytutu Geodezji i Geoinformatyki oraz Marta Sylla z Instytutu Gospodarki Przestrzennej. Cała trójka jeszcze w trakcie studiów doktoranckich zdobyła granty na badania. Mgr inż. Grzegorz Bury na wyznaczanie precyzyjnych orbit satelitów GNSS na podstawie kombinowanych rozwiązań opartych o obserwacje laserowe oraz mikrofalowe, dr Pawłuszek-Filipiak na badania osuwisk na podstawie lotniczego skaningu laserowego, a mgr Sylla na projekt dotyczący usług ekosystemów w kontekście rachunków środowiskowo-gospodarczych. Program START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej to najstarszy w Polsce programem stypendialnym dla najlepszych młodych naukowców ze wszystkich dziedziny nauki. Laureaci otrzymują roczne stypendium w wysokości 28 tys. zł, które mogą przeznaczyć na dowolny cel. Do tej stypendia przyznano 3100 badaczom, a łączna suma stypendiów to ponad 84,5 mln zł.

Badania ważne społecznie

Dr Kamila Pawłuszek-Filipiak na pytanie, za co wyróżniła ją Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, odpowiada krótko: – Myślę, że za całość dorobku naukowego jak również charakterystykę prowadzonych przeze mnie badań.

W momencie składania wniosku w październiku 2019 roku naukowczyni z UPWr miała na koncie cztery artykuły JCR, w których jest pierwszym autorem i trzy artykuły pokonferencyjne, w tym jeden wydany przez prestiżowe wydawnictwo Springer. Artykuły te składały się na doktorat Kamili Pawłuszek-Filipiak pt. „Wykorzystania danych lotniczego skaningu laserowego do identyfikacji obszarów osuwiskowych”, który obroniła z wyróżnieniem w październiku 2019 roku.

– Mój dotychczasowy dorobek to też trzy granty naukowe: „Innowacyjny doktorat” przyznany przez UPWr, potem kolejno Preludium 13 oraz Etiuda 6 oba przyznane przez Narodowe Centrum Nauki. Aktualnie jestem również wykonawcą w projekcie EPOS-System Obserwacji Płyty Europejskiej, w którym UPWr jest jednym z konsorcjantów. Cały czas w mojej pracy mam ogromne wsparcie prof. Andrzeja Borkowskiego – mówi dr Pawłuszek-Filipiak i dodaje, że znaczenie dla stypendium w programie START miała też jej współpraca zagraniczna i staży w Niemieckim Centrum badań o Ziemi, na Uniwersytetach w Hanowerze, Padwie i Dreźnie.

We wniosku każdy ubiegający się o stypendium Fundacji musiał opisać nie tylko swoje osiągnięcia, ale też plany naukowe. Dr Pawłuszek-Filipiak zamierza skupiać się na wykorzystaniu danych SAR do monitoringu deformacji powierzchni terenu takich jak osuwiska i osiadania górnicze. Te pierwsze są istotnym elementem rzeźby terenu obszarów górskich występujących w wielu częściach świata. Dlatego też w celu opracowania algorytmów automatycznych do wpierania procesu identyfikacji osuwisk niezbędne jest połączenie wiedzy geologicznej czy też geomorfologicznej z narzędziami, algorytmami i metodami pomiaru oferowanymi w ramach geodezji oraz uczenia maszynowego.

– To powoduje, że moja tematyka badawcza jest interdyscyplinarna. Ponadto jest niezwykle istotna z naukowego, jak również społecznego punktu widzenia. W Polsce problem ruchów masowych występuje głównie na obszarze Karpat. Niemal każdego roku dochodzi do uaktywnienia się ruchów masowych, co skutkuje uszkodzeniami i zniszczeniami zabudowy mieszkalnej, infrastruktury itp. Zmiany klimatu nasilają występowanie zjawisk ekstremalnych, co oznacza, że procesy osuwiskowe też będą częstsze. By racjonalnie zarządzać ryzykiem osuwiskowym niezbędne jest tworzenie i ciągłe aktualizowanie baz danych oraz modelowanie podatności osuwiskowej – tłumaczy dr Kamila Pawłuszek-Filipak i podkreśla, że do tej pory bazy te wykonywano głównie za pomocą metod konwencjonalnych w tym czasochłonnych wizji terenowych. Opracowanie algorytmów detekcji obszarów osuwiskowych z wykorzystaniem metod komputerowych (uczenia maszynowego, danych ALS) jest więc nie tylko innowacyjnym badaniem, ale też innowacją istotną ekonomicznie.

– Stypendium może zostać wydane na dowolne cel. Głównym celem tego grantu jest stworzenie warunków, które pozwolą młodemu badaczowi skupić się tylko na pracy naukowej. Rodzina oczywiście cieszy się z kolejnego wyróżnienia jak również mój promotor prof. Andrzej Borkowski, bez którego oczywiście to wyróżnienie dzisiaj nie miało by miejsca. Takie sukcesy dodają nowej energii do działania – przyznaje laureatka i uśmiecha się, że w tym roku współczynnik sukcesu wyniósł 11%, bo wraz z kolegą z Instytutu Geodezji i Geoinformatyki UPWr Grzegorzem Burym są jedynymi reprezentantami dziedziny geodezja i kartografia. – To najlepszy dowód na to, że jesteśmy w ścisłej czołówce najlepszych uczelni geodezyjnych w kraju – dodaje dr Kamila Pawłuszek-Filipiak.

W międzynarodowym gronie

Przywołany przez nią Grzegorz Bury w swojej pracy zajmuje się doskonaleniem technik wyznaczania precyzyjnych orbit satelitów systemów nawigacyjnych takich jak amerykański GPS, europejski Galileo, rosyjski GLONASS i chiński BeiDou. Znajomość trajektorii ruchu satelitów nawigacyjnych jest niezbędna we wszystkich obszarach, gdzie wymagana jest wysoka jakość i wiarygodność pozycji: w precyzyjnej nawigacji lotniczej i morskiej, w realizacji inwestycji inżynierskich oraz w badaniu globalnych procesów zachodzących w systemie ziemskim, takich jak podnoszenie się poziomów wód w morzach i oceanach, zmiany potencjału grawitacyjnego oraz zmienności długości doby ziemskiej.

– W ramach przygotowania pracy doktorskiej opracowałem i zaimplementowałem do oprogramowania Bernese GNSS Software matematyczne modele typu „box-wing” satelitów Galileo, które uwzględniają szczegóły fizycznej konstrukcji satelitów. Dzięki temu możliwe jest wyznaczenie orbit satelitów Galileo z nieosiąganą do tej pory dokładnością. Dodatkowo opracowałem autorską metodę integracji obserwacji laserowych wykonywanych przez stacje naziemne do sztucznych satelitów oraz obserwacji mikrofalowych, które są emitowane przez satelity nawigacyjne – mówi mgr inż. Grzegorz Bury, którego badania są doceniane przez międzynarodową społeczność naukową.

Jego model „box-wing” został zaprezentowany na ETH w Zurychu i nagrodzony pierwszym miejscem przez Europejską Agencję Kosmiczną jako najlepszy referat prezentujący w sesji Wyznaczania Precyzyjnych Orbit. Obecnie naukowiec z Instytutu Geodezji i Geoinformatyki jest kierownikiem grantu NCN „Wyznaczanie precyzyjnych orbit satelitów GNSS na podstawie kombinowanych rozwiązań laserowych oraz mikrofalowych” oraz wykonawcą w dwóch innych projektach Narodowego Centrum Nauki. Jest także zaangażowany w realizację przedsięwzięcia finansowanego przez Europejską Agencję Kosmiczną pn. „Efekty relatywistyczne w orbitach satelitów Galileo”.

– To stypendium to prestiżowa nagroda. Spośród ponad 800 pretendentów wybrano zaledwie stu z całej Polski, w tym troje z naszej uczelni. To ogromne wyróżnienie. Nagroda co prawda jest indywidualna, ocenia się dorobek oparty o publikacje, których laureat jest pierwszym i dominującym autorem, ale przecież moja praca stanowi część nakładów zespołu badawczego, do którego należy. Dzisiejszy sukces nie byłby możliwy bez merytorycznego wsparcia promotora prof. Krzysztofa Sośnicy i jego kolegów z zespołu badawczego. Bez jego cennych uwag i wskazówek profesora Sośnicy, sukces nie zostałby osiągnięty tak szybko, a podjęta ścieżka badań naukowych nie byłaby udana – podkreśla Grzegorz Bury.

Jak wycenić środowisko?

Marta Sylla, która doktorat robi pod kierunkiem prof. Szymona Szewrańskiego, kierownika Instytutu Gospodarki Przestrzennej, w swojej pracy naukowej rozwija koncepcję usług ekosystemów.

– Usługi ekosystemów to inaczej korzyści, jakie czerpią ludzie ze środowiska. Zajmuję się analizą ich potencjału dostarczania oraz wyceną środowiska na obszarach podmiejskich – tłumaczy Sylla, która jest kierownikiem grantu finansowanego z Narodowego Centrum Nauki dotyczącego wykorzystania koncepcji usług ekosystemów w nowy sposób: połączenia wyników oceny i wyceny usług ekosystemów z korzyściami oraz przyporządkowanie ich produktom i usługom w lokalnej gospodarce, tak aby były zgodne z założeniami międzynarodowych standardów rachunków środowiskowo-gospodarczych SEEA-EEA.

– Dzięki pasji do lokalnej żywności i doświadczeń wyniesionych z analiz przestrzennych usług ekosystemów, mogłam aktywnie włączyć się w przygotowywanie propozycji projektu w programie Horyzont 2020 pt. FoodShift 2030, i teraz – wraz z Małgorzatą Świąder – współkoordynuję częścią prac badawczych i analitycznych międzynarodowego projektu – dodaje Marta Sylla i podkreśla, że inni laureaci programu START, których zna i z którymi współpracuje, to wspaniali ludzie i wybitni naukowcy.

– Dlatego jest to dla mnie szczególne wyróżnienie, że mogę się znaleźć w takim gronie To nie tylko docenienie mojej pracy i jej wyników, ale również zaangażowania. Ten sukces jest wypadkową współpracy wielu ambitnych i zdolnych ludzi, zarówno z Instytutu Gospodarki Przestrzennej, jak i z zagranicy. Jestem pewna, że, gdyby nie wsparcie promotora, prof. Szymona Szewrańskiego, nie udałoby mi się zbudować dorobku naukowego, który by został tak dobrze oceniony – podkreśla Marta Sylla.

W momencie składania wniosku w październiku 2019 roku naukowczyni z UPWr miała na koncie cztery artykuły JCR, doświadczenie w pracy w siedmiu projektach badawczych w Polsce i zagranicą, dwa staże zagraniczne (w tym w Joint Research Centre Komisji Europejskiej w Isprze we Włoszech) oraz aktywną współpracę w ramach międzynarodowego stowarzyszenia Ecosystem Service Partnership pozwalającą na przygotowanie i prowadzenie sesji naukowych podczas konferencji międzynarodowych w latach 2016-2019.

Dla młodych zdolnych

Stypendyści programu START są wybierani w drodze wieloetapowego konkursu, w którym oceniana jest jakość ich dotychczasowego dorobku naukowego. W programie panuje wysoka konkurencja. Stu nagrodzonych w tym roku badaczy została wybrana z grona 845 kandydatów. Średni wiek tegorocznych laureatów wynosi 28,5 lat, a 44 % nagrodzonych posiada stopień doktora (w Polsce przeciętny wiek uzyskiwania doktoratu wynosi około 35 lat). Wśród nagrodzonych najwięcej badaczy reprezentuje nauki biologiczne i medyczne, nauki techniczne oraz nauki humanistyczne i społeczne. W tym roku na czele rankingu instytucji, z których pochodzi największa liczba laureatów uplasowały się Uniwersytet Jagielloński (22 stypendystów), Uniwersytet Warszawski (12 stypendystów), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (6 stypendystów). Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu może się pochwalić w tym roku trójką stypendystów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.