Stypendium Wrocławia za badania inkluzji

Marta Konikiewicz, absolwentka klasy o profilu architektonicznym III LO we Wrocławiu i biologii na Uniwersytecie Wrocławskim, doktorat robi pod opieką naukową prof. Joanny Mąkol w Instytucie Biologii na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu – badania są finansowane w ramach grantu z programu Preludium 9 Narodowego Centrum Nauki oraz amerykańskiego Paleontological Society International Research Program Sepkoski Grant 2015. Jej badania z zakresu paleobiologii zyskały też uznanie ekspertów oceniających wnioski doktorantów starających się o stypendium ze Studenckiego Programu Stypendialnego.

Patronami stypendiów są wybitne postaci nauki związane z Wrocławiem, a komisja ekspertów ocenia składane wnioski pod kątem związków z dziedzinami w jakich działali: Ludwika Hirszfelda w zakresie nauk biologicznych i medycznych, Hugona Steinhausa – matematycznych, Maxa Borna – fizycznych i chemicznych, Jerzego Grotowskiego – sztuki, Wincentego Stysia – nauk społecznych i humanistycznych a Jana Mozrzymasa interdyscyplinarnych. W tym roku akademickim przyznano w ramach sześciu kategorii stypendialnych 14 wyróżnień oraz 13 stypendiów.

Marta Konikiewicz została jedną z dwóch osób wyróżnionych stypendium im. Ludwika Hirszfelda (na 60 starających się).

– Należy wypełnić wniosek, wysłać go on-line do Wrocławskiego Centrum Akademickiego i czekać na ewentualne zaproszenie do drugiego etapu, jakim jest rozmowa kwalifikacyjna z komisją ekspertów, gdzie trzeba zaprezentować prowadzone badania. Na tej podstawie komisja rekomenduje swoich kandydatów kapitule profesorów, która wybiera tych „najlepszych z najlepszych”, jak powiedział podczas rozdania dyplomów SPS prof. Tadeusz Luty – tłumaczy nasza doktorantka, która bada faunę roztoczy z grupy lądowych Parasitengona z… bursztynu bałtyckiego.

– Precyzyjniej badam inkluzje, które wycinam z bursztynu. Udało mi się je pozyskać z kolekcji prywatnych podczas wyjazdu do Hamburga, z kolekcji muzealnych Instytutu Zoologii im. I.I. Schmalhausena Narodowej Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie i Muzeum Inkluzji w Bursztynie Uniwersytetu Gdańskiego. Dzięki kontaktom nawiązanym przez moją promotor, prof. Joannę Mąkol, udało mi się wyjechać do Moskwy do mojej promotor pomocniczej dr Ekateriny Sidorchuk z Instytutu Paleontologii Rosyjskiej Akademii Nauk, która opracowała własną metodę wycinania i szlifowania płytek bursztynu z inkluzjami do grubości nawet 100 µm. Zaprojektowała w tym celu prototypowe urządzenie, które podarowała mi w celu samodzielnego przygotowania bursztynu do analiz, a po specjalistycznym szkoleniu, zostałam drugą osobą na świecie, która pracuje tą techniką – uśmiecha się Marta Konikiewicz.

Zatopione w bursztynie roztocze, które bada, liczą sobie ok. 50 milionów lat (choć dla porównania, bada również i takie pochodzące sprzed 100 milionów lat z bursztynu birmańskiego). Dawniej i współcześnie larwy większości gatunków z grupy lądowych Parasitengona są ektopasożytami bezkręgowców (najmniejsze osiągają długość ciała od 100 µm). Specyfika powstawania bursztynu jako skamieniałej żywicy pozwala niejednokrotnie zaobserwować przedstawicieli badanej grupy przytwierdzonych do swoich żywicieli, dzięki temu istnieje możliwość wnioskowania nt. przebiegu ewolucji zależności pasożyt-żywiciel.

– Do tej pory dzięki badaniom bursztynu udało nam się opisać sześć nowych dla nauki gatunków roztoczy z naszej grupy – stworzyliśmy pierwsze pełne opisy gatunków lądowych Parasitengona z bursztynu bałtyckiego. Wygląda na to, że ewolucja tej grupy przebiegała stosunkowo powoli. Po 50 mln lat mamy obecnie przedstawicieli rodzajów występujących w przeszłości. Interesujące jest też zagadnienie pochodzenia złóż bursztynu zwanego zwyczajowo bałtyckim. Badania trzech jego złóż: kaliningradzkiego, bitterfeldzkiego i rownieńskiego wykazały, że biochemicznie mamy do czynienia z tą samą żywicą kopalną zwaną sukcynitem. Natomiast moje badania mają na celu porównanie składu faunistycznego konkretnej grupy i stwierdzenie, czy powstawały one w podobnych warunkach, a może nawet i na tym samym, choć rozległym, obszarze. Dotychczas przeanalizowany materiał sugeruje, że tak, jednak prowadzone są dalsze badania nad kolejnymi taksonami. Jak więc widać z analizy roztoczy zatopionych dawno temu w bursztynie, wraz z innymi bezkręgowcami, można wyczytać bardzo wiele. Nie bez powodu część naukowców uważa, że bursztyn jest swoistym „oknem na świat sprzed milionów lat” – dodaje Marta Konikiewicz, która przyznaje, że swoją przyszłość chciałaby związać na stałe z nauką.

Marta Konikiewicz znalazła się też w gronie wyróżnionych Nagrodą Rektora – jest w zespole prof. Joanny Mąkol, dr. Grzegorza Zaleśnego, dr Magdaleny Felskiej i mgr Hanny Moniuszko, których doceniono za cykl publikacji.

Podziękowania wygłoszone przez Martę Konikiewicz w imieniu stypendystów.

kbk