Stypendia ministra dla wybitnych młodych naukowców

Dr hab. Tomasz Hadaś z Instytutu Geodezji i Geoinformatyki zajmuje się wykorzystaniem systemów nawigacji satelitarnej GNSS, takich jak amerykański GPS, rosyjski GLONASS, europejski Galileo i chiński BeiDou, w czasie rzeczywistym. – Żeby wyznaczyć precyzyjne położenie punktów w dowolnym miejscu na Ziemi. W końcu pozycjonowanie to jedno z podstawowych zadań geodetów. Dzięki temu możemy nanosić obiekty na mapę czy monitorować ruchy płyt kontynentalnych. Ale systemy nawigacyjne służą mi również do monitorowania zawartości pary wodnej w atmosferze – mówi pracownik Wydziału Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji.

– Informacje o zawartości pary wodnej w atmosferze mogą być wykorzystywane do prognozowania pogody. Problem polega na tym, że dynamika zawartości pary wodnej jest tak duża, że trudno ją dokładnie modelować. A systemy satelitarne nam na to pozwalają i to nawet w czasie rzeczywistym – mamy aktualne dane o dużej rozdzielczości przestrzennej i czasowej, pochodzące z rzeczywistych pomiarów, a nie predykcji. Numeryczne modele prognozy pogody zasilone o takie dane pozwoliłyby na znacznie dokładniejsze prognozy, zwłaszcza krótkoterminowe i związane z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi – wyjaśnia dr hab. Hadaś i przyznaje, że na razie jego badania przekraczają jednak możliwości centrów analiz meteorologicznych. Produkty czasu prawie rzeczywistego, czyli na przykład z godzinnym opóźnieniem, są już wykorzystywane operacyjnie przez najlepsze centra meteorologiczne w Europie. Na większą liczbę danych nie są jeszcze gotowe, ale: – To jest tylko kwestia czasu, a moją ambicją jest zbudować centrum analiz dostarczające w czasie rzeczywistym produkty meteorologii GNSS dla stacji w Europie.

Dr hab. Tomasz Hadaś bierze również udział w grantach realizowanych w instytucie dla Europejskiej Agencji Kosmicznej. Dwa z nich, zakończone już, dotyczyły zaburzeń sygnałów satelitarnych w jonosferze. W trzecim – nadal realizowanym – naukowcy pracują aktualnie nad zwiększeniem dystansu między odbiornikami w pozycjonowaniu precyzyjnym dzięki eliminacji powstających wtedy, różnych dla każdego odbiornika, zaburzeń sygnałów w jonosferze.

Stypendium za wybitne osiągnięcia otrzymała również dr Paulina Nowicka z Katedry Technologii Owoców, Warzyw i Nutraceutyków Roślinnych Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności.

– Z jednej strony w swojej pracy skupiam się na analizie zawartości szeregu związków w surowcach roślinnych oraz wyznaczaniu ich aktywności prozdrowotnej za pomocą nowoczesnych technik analitycznych. A z drugiej zajmuję się projektowaniem innowacyjnych produktów o zaprogramowanych właściwościach sensorycznych i prozdrowotnych z wykorzystaniem mało znanych lub wręcz zapomnianych polskich surowców roślinnych – mówi dr Nowicka. – To ogólnoświatowa tendencja, zmierzająca do optymalizacji procesu produkcji poprzez wykorzystanie nie tylko starannie wyselekcjonowanego surowca, ale także mało inwazyjnych metod przetwarzania, które sprawiają, że finalny produkt jest zarówno smaczny, jak i  zdrowy.

Do tej pory dr Nowicka brała udział w licznych projektach badawczych finansowanych przez NCN, NCBiR czy MRiRW, w których zajmowała się między innymi poprawą atrakcyjności i wartości odżywczej przetworów z wiśni czy analizą kwiatów jadalnych jako nowego źródła fitozwiązków.

– Skupiam się także na transferze wiedzy do gospodarki. Wspólnie z firmą Nutricia projektuję i udoskonalam produkty owocowo-warzywne dla niemowląt i małych dzieci. Z Tymbarkiem pracuję nad nowymi sokami – wymienia dr Nowicka i przyznaje, że pracuje dużo, nawet bardzo dużo, a środek nocy to jej ulubiona pora na pracę. Równocześnie dodaje, że szereg naukowych sukcesów, które osiągnęła w ostatnim czasie to zasługa nie tylko jej samej, ale całej grupy badawczej na czele z prof. Anetą Wojdyło. W 2017 r. jej zaangażowanie doceniła również Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyznając stypendium w 25. edycji konkursu START.

Trzecim stypendystą jest dr hab. Błażej Poźniak z Katedry Farmakologii i Toksykologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UPWr, który zajmuje się przede wszystkim farmakokinetyką.

– Sprawdzam, co dzieje się z lekami przeciwbakteryjnymi i przeciwzapalnymi w organizmach kur i indyków, jakie znaczenie w rozkładaniu leków mają różnice międzygatunkowe czy intensywny wzrost brojlerów. Okazuje się, że młode ptaki zdecydowanie szybciej eliminują leki ze swojego organizmu niż ptaki starsze, które osiągają masę ubojową, a zupełnie nie jest to brane pod uwagę w obecnie zalecanym sposobie dawkowania leków. Dostosowanie dawki, na przykład antybiotyku, do wieku i masy zwierzęcia pozwoli na podawanie skutecznych dawek młodym ptakom i ograniczy podawanie zbędnych leków tym starszym. A to z kolei zmniejsza ryzyko, że w tkankach indyka, który trafia na nasz stół będą jakieś pozostałości leków, zmniejsza zanieczyszczenie środowiska lekiem i ryzyko narastania lekooporności drobnoustrojów – wyjaśnia dr hab. Błażej Poźniak, który w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki pracuje teraz nad matematycznym modelem losów leków w organizmie, by farmakologię uczynić znacznie bardziej precyzyjną.

Drugim obszarem jego zainteresowań są nanomateriały. Badania realizuje wspólnie z naukowcami z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN we Wrocławiu oraz z Politechniki Wrocławskiej. – Moim zadaniem jest pierwsza ocena, jak taki materiał zachowuje się w kontakcie z komórkami: czy jest toksyczny, czy jest aktywnie pobierany przez komórki do wnętrza, czy jakkolwiek wpływa na metabolizm komórki itd. Moje wyniki są integrowane z danymi z innych ośrodków – mikrobiologicznymi, fizykochemicznymi i na tej podstawie publikowana jest ocena materiału i jego potencjalnego zastosowania. Najwięcej badałem materiałów, które potencjalnie mogłyby służył jako środek kontrastujący np. w rezonansie magnetycznym, jako nośniki leków i wypełnienie ubytków kostnych – mówi dr hab. Błażej Poźniak i podkreśla, że w swoje badania stara się zawsze zaangażować studentów. Rozbudzanie pasji do nauki w młodych ludziach uważa za część etosu naukowca. Równie ważna jest dla niego współpraca z ośrodkami naukowymi z zagranicy – był na stażach m.in. w Stanford i Jackson w USA, od kilku lat współpracuje z ośrodkami z Chin, a obecnie jest również odpowiedzialny za koordynowanie współpracy uczelni z największym uniwersytetem rolniczym w Chinach – China Agricultural University.

mj