Pszczoły w mieście

Pszczelarstwo miejskie cieszy się coraz większą popularnością w wielu europejskich miastach. W Paryżu pszczoły można spotkać zarówno na dachu Opery Garnier, wzdłuż Pól Elizejskich, jak i na Katedrze Notre Dam. W Londynie pszczoły utrzymywane są m.in. na dachach Muzeum Historii Naturalnej i jednej z największych giełd, London Stock Exchange. Na berlińskim Bundestagu ule stanęły w ramach niecodziennej kampanii informacyjnej, mającej na celu zwrócenie uwagi na rolę pszczół w środowisku oraz ich masowe ginięcie. Z kolei w Oslo budowana jest pierwsza na świecie autostrada dla pszczół, a mieszkańcy Kopenhagi zauważyli, że od kiedy owady znalazły się na dachu ratusza, tereny zielone prezentują się dużo ładniej.

W Polsce do niedawna w wielu miastach był zakaz utrzymywania tych owadów. Jednak w ostatnim czasie sytuacja ulega zmianie i za pszczelim trendem podąża np. Kraków, Wrocław oraz stolica naszego kraju. W Warszawie na dachu Hyatt Regency Warsaw Hotel znajduje się sześć uli, z których w sezonie 2014 roku zebrano aż 580 kg miodu. Co daje około 96 kg miodu z ula, dla porównaniu średnia wydajność rodziny pszczelej w Polsce to około 20 kg. Jest to znacząca różnica potwierdzająca bogactwo pożytkowe miasta.

Powszechnie wiadomo, że pszczoły są doskonałymi zapylaczami, dlatego ich obecność pozytywnie wpływa na rozwój roślinności. Podobnie dzieje się w mieście gdzie pszczoły zupełnie za darmo będą dbały o zapylenie i wydanie nasion przez rośliny. Ponadto miejskie ule mogą zwrócić uwagę społeczeństwa na problem wymierania tych pożytecznych owadów i zachęcić do poznania ich biologii. Aspekt edukacyjny jest ważny nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale także dla dorosłych, ponieważ wiedza na temat pszczół jest dość ograniczona. Wielu osobom odróżnienie pszczoły od osy sprawia wiele trudności, a widok owada napawa ich strachem przed pożądleniem. Mimo, że w ostatnich latach prowadzone są akcje mające na celu „ocieplenie wizerunku” pszczoły, wciąż część ludzi żyje w błędnym przekonaniu, że owady te są agresywne i żądlą bez powodu. Każdy wie, że pszczoły produkują miód, ale o tym, że dzięki działalności tych owadów uzyskuje się plony z niektórych roślin lub poprawia się ich wydajność, pamięta niewielu.

Ekologiczny styl życia jest coraz popularniejszy, a ludzie chętniej korzystają z produktów pszczelich. Dlatego też pszczoły oraz ich produkty są wykorzystywane przez firmy do ocieplania wizerunku oraz stanowią atrakcję np. dla gości hotelowych. Miejski miód w niczym nie ustępuje temu pochodzącemu z pasiek zlokalizowanych na terenach rolniczych. Georg Petrausch postanowił to potwierdzić, przeprowadzając badania na miodach pod kątem obecności pestycydów, metali ciężkich (głównie ołowiu i kadmu) oraz PAH, czyli policyklicznych węglowodorów aromatycznych, które znajdują się w dymie i spalinach samochodowych. Miody zbadano na obecność ponad 300 różnych pestycydów – nie znaleziono śladów ani jednego. Zawartość metali ciężkich oraz węglowodorów w miodzie z miasta nie przekracza dopuszczalnych norm (szczegółowo sprecyzowanych w przepisach dotyczących jakości miodu tj. Polskiej Normie /PN-88/A-77626/ oraz Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 3.10.2003 r.), co jest wbrew powszechnej opinii, że miód taki jest zanieczyszczony i pozbawiony substancji odżywczych.

Pszczoły miodne w mieście niosą ze sobą wiele korzyści, ale czy miejskie życie jest dla nich bezpieczne? W miastach gospodarka pasieczna jest mniej rozwinięta niż na terenach wiejskich, nieduże napszczelenie, czyli liczba rodzin pszczelich na danym obszarze, powoduje że konkurencja o pożytek jest mniejsza, a zjawisko rabowania i rozprzestrzeniania się chorób rzadziej występuje. Ponadto temperatura w mieście jest o 2-3oC wyższa niż na obrzeżach, dlatego miasta są nazywane wyspami ciepła. Zjawisko to może pozytywnie wpływać na wegetację roślin. Co z kolei może przełożyć się na jeszcze lepsze funkcjonowanie rodzin pszczelich. Miasto z jednej strony jest przyjaznym miejscem życia dla pszczół, z drugiej strony występują w nim nowe zagrożenia, z którymi pszczoły w środowisku naturalnym nie mają do czynienia. Przykładem takiego zagrożenia jest sztuczne oświetlenie, które może mylić pszczoły podczas poruszania się oraz poszukiwania nowych źródeł pokarmu. Pomimo dużego potencjału pożytkowego miast, jest on wykorzystany w niewielkim stopniu. Tereny zielone stanowią głównie trawniki, które ze względów estetycznych są regularnie przycinane, uniemożliwia to zakwitanie roślin. Władze miasta decydują się często na sadzenie roślin które nie są pożyteczne dla owadów, spełniają jedynie funkcje dekoracyjne. Należy nadmienić, że wśród roślin miododajnych znajdują się takie gatunki, które spełniają jednocześnie funkcje ozdobne i pożytkowe. Należą do nich np. kłosowiec pomarszczony (Agastache rugosa Kuntze), berberysy ottawskie (Berberis ottawensis) czy derenie jadalne (Cornus mas L.) i wiele innych. Dobrze jest wprowadzać na tern miast drzewa takie jak lipy (Tilia) drobnolistne czy szerokolistne, klony (Acer L.) czy głogi (Crataegus L.).

Wydawać się może, że warunki w mieście odstają od tych, do których pszczoły są najlepiej przystosowane. Jednak nie przeszkadza im to w prawidłowym funkcjonowaniu. Bardzo dobrze odnajdują się wśród betonowych budynków, poszukując źródła potencjalnego pokarmu. Usytuowanie uli na dachach nie stanowi zagrożenia dla człowieka, ponieważ pszczoły obniżają swój lot, kiedy zlokalizują pożytek i nie wchodzą w drogę ludziom. Dowodem na ich bezproblemowe sąsiedztwo z człowiekiem jest fakt, że w coraz większej liczbie miast znajduje się miejsce dla pszczół.

W mieście zawartość dwutlenku węgla i innych gazów jest podwyższona, co spowodowane jest dużą kumulacją różnych emiterów np: samochodów czy zakładów produkcyjnych. Tymczasem powietrze w środku pszczelego roju zawiera ok. 5% CO² – ponad 160 razy więcej niż w atmosferze. Zanieczyszczenie nie jest jednak problemem wyłącznie miast, trudno znaleźć miejsce, w którym powietrze nie uległo pogorszeniu. Większe zagrożenie stanowią dla pszczół pestycydy, a w szczególności ich połączenie, tzw. miksy – praktycznie niespotykane w miastach.

Pszczoła w mieście przynosi bardzo dużo korzyści, a funkcjonowanie w nim nie sprawia jej trudności. Pszczelarze miejscy powinni zwrócić uwagę na bezpieczeństwo zarówno pszczół, jak i ludzi, aby ich sąsiedztwo nie było dla nikogo uciążliwe. Pasieka musi być oznaczona, a za pożądlenia osób trzecich, zawsze odpowiada właściciel owadów. Ponadto chcąc stawiać miejskie ule, należy pamiętać o symbiozie pszczół z roślinami i jak najlepiej wykorzystać drzemiący w miastach potencjał, który może być doskonałą alternatywą dla monokulturowych upraw na wsi.

***

ŹRÓDŁA:

• Peters K.A., Keeping bees in the city? Disappearing bees and the explosion of urban agriculture inspire urbanites to keep honeybees: why city leaders should care and what they should do about it, rozdział IV Keeping bees in the cit,y Drake Journal of Agricultural Law
• Ostrowska W., Gospodarka Pasieczna, wyd. IV, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2013
• http://nafta.pl/hotel-nafta-krosno/pszczoly-na-dachu-hotelu-nafta dostęp z dnia 13.07.2016
• http://wawalove.pl/Ule-na-dachu-w-samym-centrum-Warszawy-a10101 dostęp z dnia 13.07.2016
• http://www.lefigaro.fr/vert/2009/05/19/01023-20090519ARTFIG00407-les-abeilles-font-leur-miel-de-la-ville-.php dostęp z dnia 13.07.2016
• http://www.mathieua.fr/blog/2012/12/14/les-ruches-en-ville-une-fausse-bonne-idee/#content dostęp z dnia 13.07.2016

Agnieszka Murawska, Karolina Nowacka, Paweł Migdał