Prof. Asari: – Czas na społeczeństwo cyrkularne

Jest pani nie tylko naukowcem, ale też działaczką społeczną. Dlaczego zaangażowała się pani w działalność na rzecz lokalnej społeczności? Czy to wymóg w Japonii, że osoba wykształcona „spłaca” zobowiązanie wobec współobywateli?

Hasłem naszego uniwersytetu jest wolność – wolność życia i jego stylu. Przyznam, że naprawdę kocham to hasło. Sięgając samego początku – kiedy byłam studentką, chciałam zmienić uniwersytet i całą naszą społeczność. W tamtym czasie przyjmowano Protokół z Kioto. Byłam bardzo poruszona i tym dokumentem, i tym, co się wokół niego działo. Zaangażowałam się w zmiany, chciałam, żeby uniwersytet był bardziej przyjazny dla środowiska. W związku z tym zorganizowałam grupę studentów, którym też na tym zależało i którzy chcieli działać. Takie były moje początki społecznego zaangażowania.

Czy kwestia zanieczyszczenia środowiska odpadami to realny problem w Japonii?

Problem ten występował przede wszystkim w latach 70., ale od tego czasu bardzo dużo się zmieniło, została wykonana ogromna praca. Przede wszystkim wzorem rozwiązań proekologicznych, również w zakresie stosowanych technologii, ale też działań edukacyjnych, były dla nas Niemcy i Wielka Brytania.

Katastrofa elektrowni atomowej, która miała miejsce w Japonii kilka lat temu, pokazała jednak, że zagrożenia wciąż istnieją.

Z tego względu odbyła się szeroka, poważna dyskusja o zagrożeniu nuklearnym, polityce energetycznej. Większość naukowców z Uniwersytetu w Kioto stoi w opozycji do polityki i rozwiązań przyjętych przez rząd.

Dlaczego?

Rząd chce kontynuować program energetyki jądrowej, a naukowcy są temu przeciwni, mając świadomość konsekwencji, również społecznych. Pracuję na wydziale inżynierskim, ale skupiam się teraz przede wszystkim na zmianach postaw i zachowań ludzi, nie na kolejnych rozwiązaniach technologicznych. Społeczeństwo oparte na energii jądrowej trzeba zmieniać od podstaw, żeby stało się bardziej świadome i przyjazne dla środowiska. Wypadek w elektrowni Fukushima 1 tylko dobitniej nam to uświadomił.

Jest pani zaangażowana w kampanię 3R: Reduce, Reuse and Recycle (ograniczać, wykorzystywać ponownie i utylizować). Na czym polega ten program i idea niskoemisyjnego społeczeństwa?

Japonia jest w tej chwili w dość wyjątkowej sytuacji, ponieważ większość odpadów z gospodarstw domowych jest termicznie przekształcana. Około 80% wszystkich tego typu spalarni na świecie może być w Japonii. Chcemy jednak nie tylko spalać, chcemy przejść na wyższy poziom – do gospodarki i społeczeństwa cyrkularnego. Większość miast od lat sortuje szkła i plastiki, część również odpady organiczne, ale coraz większy nacisk kładziemy też na redukcję odpadów i ich ponowne wykorzystanie. Jeszcze sto lat temu japońskie społeczeństwo było społeczeństwem zamkniętym, samowystarczalnym, właściwie bez eksportu i importu. A to wymagało efektywnego zarządzania również odpadami, niemarnowania żadnych zasobów, wielokrotnego wykorzystywania na przykład ubrań. Rozwój i otwarcie na świat skutkowało wzrostem ilości odpadów, dlatego teraz musimy przedefiniować zarządzanie nimi, przemyśleć jakim chcemy być społeczeństwem i jak chcemy funkcjonować.

Tylko że społeczeństwa wysoko rozwinięte mają wysoki poziom odpowiedzialności za środowisko, ale najczęściej za to, w którym żyją. Stąd problemem staje się eksport własnych śmieci  i odpadów, w tym również niebezpiecznych, do krajów biedniejszych.

Niedawno Chiny zamknęły import odpadów, więc świat szuka innych krajów, jak na przykład Wietnam, Malezja czy Tajlandia, które by je przejęły. Wciąż to robimy, ale w niedalekiej przyszłości to będzie musiało się zmienić. Jesteśmy w momencie przełomowym, w którym musimy zdecydować, co dalej – bo łatwo jest wywieźć odpady, ale musimy tak zmodyfikować wewnętrzną gospodarkę kraju, żeby wytwarzała jak najmniej odpadów i sama umiała sobie z nimi poradzić.

Od zakończenia II wojny światowej, kiedy rozwój ekonomiczny w Japonii był bardzo szybki, dynamiczny, powstało mnóstwo infrastruktury – budynków, mostów, dróg, na przykład na igrzyska olimpijskie 50 lat temu. W przyszłości będziemy musieli znaleźć też sposób na utylizację albo inne wykorzystanie tej infrastruktury.

***

Misuzu Asari, profesor nadzwyczajna na Uniwersytecie w Kioto, Członek Japońskiego Towarzystwa Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami

Jej obecnym obszarem działań jest badanie gospodarki odpadami, w szczególności odpadów niebezpiecznych pochodzących z gospodarstw domowych oraz analiza ich obiegu, a także zagospodarowanie odpadów pochodzących z katastrof i praktyczne badania na małych wyspach. Jest także zaangażowana w kampanię 3R (Reduce, Reuse and Recycle) podnoszącą świadomość społeczną na temat odpadów, pracuje nad programem „3R i niskoemisyjne społeczeństwo” – programem licencjonowanym na rzecz rozwoju zasobów ludzkich. Zajmuje się organizacją międzynarodowej konferencji akademickiej i promowaniem sieci badawczej 3R. Prowadzi również badania dotyczące zrównoważonego rozwoju na uczelni (w tym systemu zarządzania środowiskowego, edukacji ekologicznej i stylu życia) oraz komunikacji w środowisku. Prof. Misuzu Asari pracuje również nad lokalnym projektem energetycznym – założyła grupę obywatelską i pomagała przy inwestycjach lokalnej społeczności, doprowadziła do instalacji na dachu szkółki sprzętu solarnego. Jest autorem wielu publikacji na temat zarządzania odpadami.

Profesor Asari była gościem VII Międzynarodowej Konferencji Logistyka Odzysku Opakowania, której tematem przewodnim było „Polska jako kraj zero waste”. Na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu z prorektorem ds. nauki i współpracy z zagranicą Jarosławem Bosym rozmawiała o współpracy międzynarodowej.

Ekonomia cyrkularna (z ang. circular economy) to z założenia odnawialny i samoregenerujący się system, mający za zadanie zredukować (i docelowo wyeliminować) ilość powstających w gospodarce niewykorzystanych odpadów i nieużytków – celem jest ich ponowne „zaangażowanie” do cyklu w sposób efektywny, niekoniecznie w tej samej roli, oraz budowanie społecznego, ekonomicznego i naturalnego kapitału. Społeczeństwo cyrkularne to społeczeństwo działające według zasad ekonomii cyrkularnej.

kbk