Prof. Miążek członkiem Komisji ds. GMM/GMO

W styczniu tego roku znowelizowana została Ustawa o mikroorganizmach i organizmach genetycznie modyfikowanych. W nowych zapisach znalazły się m.in. szczegółowe wytyczne dotyczące powoływania Komisji ds. GMM/GMO, organu opiniodawczo-doradczego, którego kadencja trwa cztery lata. Jej nowym członkiem w miejsce zmarłego w tym roku prof. Jacka Modlińskiego, wybitnego polskiego embriologa, został wybrany prof. Arkadiusz Miążek, kierownik Katedry Biochemii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Pprzyrodniczego we Wrocławiu.

– Komisja opiniuje wnioski o programów badawczych finansowanych przez polskie i europejskie agencje badawcze. Oczywiście muszą one dotyczyć działań związanych z modyfikacjami genetycznymi żywych organizmów, ale my nie oceniamy ich merytorycznej strony, a więc tematu badań, ale zajmujemy się ich bezpieczeństwem – mówi profesor Miążek i od razu wyjaśnia, że każda jednostka naukowa, podmiot gospodarczy czy naukowiec musi w takim wniosku przedstawić system zabezpieczeń, który zminimalizuje niekontrolowane uwolnienie organizmów modyfikowanych do środowiska (m.in. metody inaktywacji badanych organizmów, sposoby bezpiecznej utylizacji uniemożliwiającej przedostanie się ich do naturalnego środowiska, ale też szlaki komunikacyjne pracowników w laboratorium itd.)

– Oczywiście sanepid czy Państwowa Inspekcja Pracy dysponują narzędziami pozwalającymi ocenić sam schemat bezpieczeństwa w danym laboratorium, ale nie mają już możliwości sprawdzenia, czy jest on odpowiedni do danego typu badań – dodaje prof. Miążek i wyjaśnia, że niedawno do komisji trafił wniosek dotyczący uruchomienia zakładu inżynierii genetycznej pierwszego stopnia hermetyczności w kategorii zamkniętego użycia mikroorganizmów modyfikowanych genetycznie, a więc bez wyśrubowanych norm bezpieczeństwa. Okazało się jednak, że w tym laboratorium miały być prowadzone badania na lentiwirusach, pochodnych wirusa HIV.

– I właśnie po to jest komisja, by wyłapywać takie niezgodności, bo jest oczywiste, że takie badania w takim laboratorium prowadzone być po prostu nie mogą – podkreśla prof. Arkadiusz Miążek.

Komisję ds. GMM/GMO tworzy 21 osób. W jej skład wchodzą po jednym przedstawicielu wskazanym przez ministra zdrowia, rolnictwa, obrony narodowej, gospodarki, transportu, szkolnictwa wyższego i nauki, spraw wewnętrznych, środowiska, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, siedmiu przedstawicieli nauki o uznanym autorytecie i kompetencjach w dziedzinach ochrony środowiska, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa biologicznego, biotechnologii, hodowli roślin oraz etyki. Jest też przedstawiciel przedsiębiorców związanych z biotechnologią, dwaj przedstawiciele pozarządowych organizacji ekologicznych oraz przedstawiciel organizacji konsumenckich.

– Żyjemy w czasach, w których silna jest pokusa, by iść na skróty. Jeśli wyhodowano kota, który nie uczula alergików, to istnieje poważne ryzyko, że za jakiś czas obudzimy się w świecie, w którym organizmy zmodyfikowane genetycznie tak, by zaspokajać różne nasze potrzeby, staną się dominujące. To zaś jest prosta droga do zniszczenia bioróżnorodności, którą trzeba chronić – mówi kierownik Katedry Biochemii i Biologii Molekularnej UPWr i od razu wyjaśnia, że np. w Stanach Zjednoczonych do praktyki medycznej i weterynaryjnej wprowadza się preparaty oparte o wykorzystanie bakterii modyfikowanych genetycznie,które bytując w jelitach pacjenta usuwają nadmiar toksyn mocznicowych lub amoniaku. Jednocześnie jednak podawanie takiego leku potencjalnie oznacza niekontrolowane przedostawanie się do środowiska zmodyfikowanych bakterii i nikt nie analizuje skutków takiego działania.

– Idźmy dalej. Wiemy już, że człowiek jest konglomeratem dwóch typów organizmów: komórek eukariotycznych zawierających jądro komórkowe i ściśle określoną liczbę chromosomów oraz mikrobioty, czyli bakterii zamieszkujących przewód pokarmowy. Te prokariotyczne organizmy nie tylko wpływają na nasze samopoczucie, równowagę psychiczną, zdrowie, ale też reakcję na leki. Udowodniła to niedawno onkolog i immunolog profesor Laurence Zitfvgel, która badała chorych na raka pod kątem ich mikrobioty i reakcji na leczenie onkologiczne. Nie tylko wykazała, że sukces leczenia zależny jest od mikrobiomu pacjenta, ale zmieniła ten mikrobiom u tych, którzy nie reagowali na terapię – mówi prof. Miążek i dodaje, że tym samym pojawia się nowa przestrzeń zarówno badań, terapii, jak i ingerencji.

– I nie mówimy tu już o bakteriach, myszach transgenicznych, ale o tak skomplikowanym organizmie jak człowiek – podkreśla prof. Miążek od razu zastrzegając, że komisja, której został członkiem, zajmuje się przede wszystkim opiniowaniem wniosków o zamknięte użycie organizmów modyfikowanych genetycznie, a więc dotyczących ingerencji w genom organizmów żywych, bakterii, rośliny czy zwierzęcia w szeroko pojętych naukach biomedycznych i rolnictwie.

Środowisko naukowe w komisji, oprócz prof. Arkadiusza Miążka, reprezentują: biolog prof. Ewa Bartnik, związana m.in. z Komitetem Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej PAN , prof. Janusz Zimny, szef Zakładu i Cytogenetyki Roślin w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowym Instytucie Badawczym, genetyk dr Marta Gajewska ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (Wydział Zootechniczny), prof. Jarosław Sak z Zakładu Etyki i Filozofii Człowieka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, dr Krzysztof Skowronek z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej i prof. Iwona Traczyk z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

kbk