Pożegnaliśmy prof. Bronisławę Chełmońską

– Jej naukową pasją był rozród i to ona opracowała pierwszą polską metodę pobierania nasienia od kaczorów piżmowych, a także sztucznej inseminacji kur. Ale jak mało kto umiała łączyć naukowe zaangażowanie z wielką miłością do życia – uśmiecha się prof. Ewa Łukaszewicz, wychowanka prof. Bronisławy Chełmońskiej i jej następczyni w Zakładzie Hodowli Drobiu.

Współpracownicy prof. Chełmońskiej podkreślają, że była wymagająca, krytyczna, pracowita, bardzo rzetelnie podchodziła do realizacji badań naukowych, a jednocześnie za swoim zespołem zawsze stała murem.

– Nigdy o żadnej z nas nie powiedziała na zewnątrz słowa krytyki. Miała taki zwyczaj, że mówiła na nas „moje dziewczynki” i to nawet wtedy, kiedy w zakładzie pracowali też panowie. Kochała życie. Żartowaliśmy, że zawsze musiała mieć „entrée”. Pamiętam, jak na jakiejś konferencji czekałyśmy na profesor, żeby wejść na salę, a profesor się spóźniała. W końcu weszłyśmy kilka minut po rozpoczęciu i ktoś potem powiedział o nas „pani profesor i jej dwór” – śmieje się Teresa Gwara, ale po chwili poważnieje: – Była dobrym człowiekiem. Kiedy ktoś miał kłopoty, to starała się mu pomóc. Kiedy zachorowała moja mama, dzwoniła po lekarzach, szukała tego najlepszego, a potem woziła moją mamę do szpitala swoją syrenką, bo miała wtedy syrenkę. Takie rzeczy naprawdę się pamięta i zostają w człowieku już do końca.

Prof. Łukaszewicz przyznaje, że jej mentorka nie uznawała pracy na 75 procent, ale na 150. Nic dziwnego, że kiedy zaszła w ciążę z pierwszym synem zastanawiała się, jak najdelikatniej poinformować o tym fakcie swoją szefową, obawiała się zarzutu, czy da radę sprostać wymaganiom, ale dała.

– To pani profesor zawdzięczam moją własną drogę naukową. Nie miałam zajęć z prof. Chełmońską, po studiach bardzo chciałam pracować na uczelni, za nic nie chciałam zajmować się drobiem, ale koniec końców trafiłam do Zakładu Hodowli Drobiu i tu odkryłam ogromne możliwości naukowe, jakie niesie ze sobą rozród. Pani prof. Chełmońska wyznaczyła drogę, którą idziemy do dzisiaj, wprowadzając nowe metody, doskonaląc je. Była ceniona nie tylko w Polsce, świetnie znana w Europie, doceniana była też w międzynarodowych gremiach – opowiada prof. Ewa Łukaszewicz.

Prorektor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, prof. Anna Chełmońska-Soyta przyznaje, że jej dzieciństwo przebiegało w cieniu nauki.

– Mama zabierała mnie na Kożuchowską. Kiedy prowadziła doświadczenia i nie mogła się mną zająć, zajmowali się mną asystenci albo nieżyjący już docent Stefan Jaczewski brał króliki, które miał u siebie i razem szliśmy na wały nad Odrę, gdzie oczywiście bawiłam się z tymi królikami – opowiada prof. Chełmońska-Soyta i dodaje, że widok mamy przy mikroskopie, mamy czytającej, skupionej na pracy naukowej był dla niej czymś naturalnym i oczywistym. Tak jak szczególna łatwość, z jaką mama zdobywała kolejne stopnie naukowe, uznając to za naturalną kolej rzeczy wynikającą z pracy naukowej. Do dzisiaj pamięta przygotowania do kolokwium habilitacyjnego: mama uczyła się łacińskich nazw kaczek i gęsi, a ona ją z tych nazw odpytywała.

– Na profesurę musiała jednak poczekać i to z powodów politycznych. Nie należała do partii, więc decyzję o przyznaniu tytułu wstrzymywano, ile się dało. Kiedy w końcu zapadła, pojechałyśmy razem do Warszawy. Dziwna to była uroczystość, bo po wręczeniu nominacji nowi profesorowie usłyszeli, że mogą się napić z termosów, stojących z boku na stołach – wspomina prorektor Anna Chełmońska-Soyta. – Mamie zawdzięczam zrozumienie tego, czym jest eksperyment, doświadczenie, ile wysiłku i konsekwencji trzeba włożyć w ich przeprowadzenie, czym jest rzetelność w nauce i czym w ogóle jest pasja naukowca – dodaje prorektor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Profesor Bronisława Chełmońska do końca swojej aktywności zawodowej poszukiwała nowych wyzwań naukowych. W latach 90. pracowała m.in. w laboratorium na uniwersytecie w Bratysławie, gdzie specjalnie dla niej stworzono pracownię badań nad komórkami blastodermalnymi. A potem, już na emeryturze wspierała aktywnie swoich dawnych współpracowników. Miała wiele pomysłów na badania naukowe, ale choroba okazała się silniejsza od miłości do nauki.

Profesor Bronisława Chełmońska zmarła 8 kwietnia 2020 roku.

kbk