Ponad 400 tysięcy z programu Opus 17 dla UPWr

Badania partycypacyjnego zarządzania zasobami przez lokalne grupy działania oraz molekularnych mechanizmów transportu żelaza przez łożysko wpływających na metabolizm tego mikroelementu u noworodków świni domowej i dzika – to dwa projekty realizowane w programie Opus 17, na które naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu dostali łącznie ponad 400 tysięcy złotych. Pierwsze będzie realizował prof. Marek Furmankiewicz z Instytutu Gospodarki Przestrzennej UPWr, a drugie - prof. Józef Nicpoń, dyrektor Centrum Diagnostyki Eksperymentalnej i Innowacyjnych Technologii Biomedycznych UPWr.

Projekt z Instytutu Gospodarki Przestrzennej, Wydziału Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w konkursie OPUS 17, w sekcji HS 4 (obejmującej ekonomię, finanse, zarządzanie, demografię, geografię społeczno-ekonomiczną i urbanistykę), uzyskał 3. miejsce w Polsce w rankingu Narodowego Centrum Nauki. Interdyscyplinarne badania społeczno-ekonomiczne „Koncepcja europeizacji absorpcyjnej i transformacyjnej podmiotów subnarodowych na przykładzie lokalnych grup działania w Polsce” realizowane będą w latach 2020-2022. Projekt obejmuje analizy teoretyczne i badania empiryczne dotyczące niejednoznacznej koncepcji „europeizacji”.

– Badania odnoszą się szczególnie do dwóch skrajnych typów europeizacji: transformacyjnej, rozumianej tu jako zmiana praktyk i preferencji na nowe, odpowiadające priorytetom i zaleceniom zawartym w dokumentach programowych Unii Europejskiej oraz absorpcyjnej, którą w naszym projekcie rozumiemy jako dostosowanie struktur organizacyjnych i priorytetów działania tylko do niezbędnego minimum, jedynie w celu wykorzystania środków finansowych UE, bez chęci zaakceptowania i przyjęcia tych zmian na stałe – mówi prof. Marek Furmankiewicz.

Partnerstwa terytorialne, tzw. lokalne grupy działania, finansowane są z funduszy Unii Europejskiej. Funkcjonują jako stowarzyszenia osób i instytucji z sektora publicznego, pozarządowego i ekonomicznego, a ich głównym celem jest wspieranie partycypacyjnego zarządzania zasobami lokalnymi, w oparciu o potrzeby i działania mieszkańców, przede wszystkim obszarów wiejskich. Istniejące obecnie w Polsce 324 grupy obejmują zwykle obszar od 2 do kilkunastu gmin, zamieszkały przez 30-150 tysięcy mieszkańców (wyjątkiem jest osiem lokalnych grup działania istniejących w miastach). Funkcjonują one w ramach podejścia „Community-Led Local Development” (tzw. rozwój kierowany przez społeczność) Unii Europejskiej.

W wyróżnionym projekcie udział, oprócz kierującego nim Marka Furmankiewicza, wezmą dr inż. Iga Solecka z Instytutu Gospodarki Przestrzennej UPWr, dr hab. Krzysztof Janc z Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego i prof. Simon Lightfoot z Uniwersytetu w Leeds w Wielkiej Brytanii (School of Politics and International Studies).

Badania, którymi kierować będzie prof. Józef Nicpoń mają charakter porównawczy i dotyczą zaburzeń metabolizmu żelaza u noworodków świń i dzików. Żelazo to mikroelement uczestniczący w wielu procesach życiowych. Jeden z nich - erytropoeza, czyli proces powstawania czerwonych krwinek – wymaga bardzo dużej ilości tego mikroelementu, co wiąże się z syntezą hemoglobiny. Najbardziej istotnym symptomem niedoboru żelaza w organizmie jest zaburzenie erytropoezy i niedokrwistość.

– Zaburzenie to występuje powszechnie u osesków prosiąt większości współczesnych ras świni domowej. Pierwotną jej przyczyną jest krytycznie niski poziom zapasów żelaza zgromadzonych w wątrobie w okresie płodowym. Głównym źródłem żelaza wykorzystywanego przez nowo narodzone prosięta jest  żelazo uwalniane z komórek wątroby zwanych hepatocytami i dostarczane do szpiku kostnego. U noworodka żelazo egzogenne, absorbowane w przewodzie pokarmowym prosiąt z siary i mleka ma nieznaczny udział w zaspakajaniu potrzeb organizmu. Ale wiemy też, że niedokrwistość na tle niedoboru żelaza nie występuje u prosiąt dzika, przodka świni domowej, który został udomowiony przed 10 tysięcy lat i jest jednym z najbardziej popularnych gatunków ssaków dziko żyjących w Polsce – tłumaczy prof. Józef Nicpoń.

Od ponad 100 lat hodowcy trzody chlewnej prowadzą intensywną selekcję, która doprowadziła do powstania ras o wysokiej plenności, sięgającej ponad  10 prosiąt w miocie, co w zasadniczy sposób odróżnia je od dzika (mioty liczą na ogół 4-6 prosiąt). Projekt pozwoli zbadać, z czego wynikają różnice w metabolizmie żelaza u prosiąt i noworodków dzik, czy wynika to np. liczby prosiąt w miocie.

– Stawiamy hipotezę, że funkcjonujące u dzika molekularne mechanizmy regulujące przepływ żelaza przez łożysko są adekwatne, aby zapewnić odpowiednią ilość żelaza dla kilku noworodków, ale nie dostosowały się, w krótkim okresie gwałtownego wzrostu plenności nowoutworzonych  ras świńskich, do zwiększonego zapotrzebowania na ten mikroelement. W naszych badaniach zastosujemy między innymi nowoczesną technologię biologii molekularnej – NGS (Next Generation Sequencing), która pozwoli na identyfikację nowych genów potencjalnie zaangażowanych w transport żelaza przez łożysko i jego  regulację – tłumaczy prof. Józef Nicpoń i dodaje, że w projekcie przewidziane jest badanie, czy suplementacja ciężarnych loch świni rasy WBP hemoglobiną bydlęcą wpływa na istotne zwiększenie zapasów żelaza w wątrobie noworodków. Jeśli okazałoby się, że tak, hodowcy zyskaliby nowy suplementacji, który mógłby zastąpić czaso- i pracochłonne, bolesne i stresujące dla prosiąt domięśniowe podawanie preparatów żelaza.