O innowacyjnej dydaktyce na UPWr

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu kształci co roku prawie 10 tys. studentów – na studiach licencjackich, inżynierskich, magisterskich i podyplomowych. O tym, jak uczyć i dostosowywać nauczanie do zmieniającego się świata, jak docierać do studentów i nawiązywać z nimi kontakt, rozmawiano na UPWr podczas seminarium „Metody aktywizujące (ze szczególnym uwzględnieniem problemowych i projektowych) w dydaktyce przedmiotów z obszaru nauk eksperymentalnych”, które zorganizowało Centrum Kształceniu Ustawicznego UPWr.

Naukowcy, dydaktycy i studenci rozmawiali m.in. o takich metodach nauczania jak Problem Based Learning, Design Thinking, Learning By Doing, Team Based Learning, o tym, czy studenci potrzebują mistrza (i jaka jest dzisiaj jego rola) i jak sami chcieliby być uczeni.

Problem Based Learning

Zdobywanie wiedzy poprzez pracę nad rozwiązaniem problemu wymaga od studenta własnej aktywności badawczej. Rolą nauczyciela jest tu sugerowanie materiałów, źródeł dodatkowej wiedzy i podpowiadanie możliwości, wątków do rozważenia. Sam nauczyciel nie powinien być natomiast źródłem informacji i rozwiązań.

Prof. Krzysztof Borysławski prowadzący metodą Problem Based Learning zajęcia z etologii człowieka na kierunku biologia człowieka do jej zalet zalicza: rozwijanie twórczego myślenia i chęci uczenia się (niezależnego od wymagań na studiach), zdobywanie informacji poprzez rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych, rozwijanie aktywności i samodzielności, trwałe efekty uczenia się, możliwość zastosowania wiedzy w życiu codziennym, szczególnie w nowych sytuacjach, racjonalizacja sytuacji, które trudno sobie wytłumaczyć.

Na zajęciach prof. Borysławskiego studenci pracują tą metodą nad takimi zagadnieniami jak:

• Czy warto kłamać? Jak rozpoznać kłamcę?
• Zachowania emocjonalne jako wrodzone adaptacje. Rozpoznawanie emocji.
• Psychologia tłumu, dominacja, przywództwo, zachowania antyspołeczne.
• Komunikacja niewerbalna. Mowa ciała.
• Psychomanipulacja.
• Zachowania agresywne i ryzykowne.
• Altruizm.
• Teoria gier i jej znaczenie w życiu prywatnym i społecznym.
• Analiza możliwych strategii w klasycznym „dylemacie więźnia”.
• Dlaczego mózg nas okłamuje?

Kwestionariusz HBDI

Tworzenie grup do pracy kreatywnej oparte nie na wzajemnej sympatii studentów, a na „preferencjach” ich mózgów pozwala na efektywniejsze rozwiązywanie problemów. Zakłada grupowanie ludzi z różnymi kompetencjami i umiejętnościami, które się uzupełniają. Jedną z metod takiego doboru jest, wykorzystywana do charakterystyki studentów m.in. przez Stanford University, metoda HBDI (Herrmann Brain Dominance Instrument) stworzona przez Neda Herrmanna.

Herrmann wykazał, że ludzie selekcjonują bodźce, które mobilizują ich do działania w zależności od preferencji swoich mózgów. Stworzył kwestionariusz, który po opracowaniu daje profil badanej osoby i informacje o jej sposobie pracy, dokonywania wyborów zawodowych, uczenia się, zarządzania, komunikowania itd. Profile pozwalają na dobór osób o różnych, często przeciwstawnych kompetencjach, a dzięki temu pełniejszą i efektywniejszą pracę całej grupy.

Inteligencja sprzyjająca powodzeniu

Inteligencja sprzyjająca powodzeniu definiowana jest jako zdolność do osiągania sukcesu w życiu. Jak twierdzi prof. Tomasz Arciszewski, autor książki „Successful education”, można się jej nauczyć. Na inteligencję sukcesu składa się kombinację trzech zdolności, które można rozwijać niezależnie:

• inteligencji analitycznej, czyli to zdolności do rozwiązywania rutynowych problemów analitycznych, wymagających umiejętności dedukcji oraz wykorzystania wiedzy,
• inteligencji praktycznej, czyli zdolności do rozwiązania prostych problemów życia codziennego,
• i inteligencji kreatywnej, czyli zdolności do rozwiązywania nierutynowych problemów, co prowadzi do powstania nowych, nieznanych rozwiązań i pomysłów.

W ramach teorii inteligencji sprzyjającej powodzeniu zidentyfikowano 5 typów tworzenia koncepcji rozwiązywania problemów: poprzez selekcję, modyfikację, innowację, inwencję i odkrycie.

Prof. Andrzej Białowiec z Instytutu Inżynierii Rolniczej przytoczył teorię inteligencji sprzyjającej powodzeniu jako znaczący element kształcenia inżynierów z wizją (jak Leonardo da Vinci, Gustave Eiffel, Antoni Gaudi), czyli inżynierów zmieniających świat – inicjujących i zaangażowani w polityczne i technologiczne zmiany oraz mających realny wpływ na kształtowanie rzeczywistości.

Interaktywne wykłady

O eksperymencie przeprowadzonym w ostatnim roku akademickim opowiedział prof. Tadeusz Trziszka. Do wspólnego przeprowadzenia zajęć z biotechnologii oraz z technologii żywności i żywienia człowieka zaprosił prof. Piotra Wrzecioniarza z Politechniki Wrocławskiej, specjalistę od innowacji. Program zajęć został zrealizowany przez podzielenie na dwie części: teoretyczną i praktyczną, w czasie której studenci musieli wykorzystać przekazaną im wcześniej wiedzę do zaprojektowania własnej firmy, rozwiązania konkretnych problemów.

Jak podkreślał prof. Trziszka interaktywne wykłady, oparte na współpracy studentów i prowadzących, rozmowie i wspólnym poszukiwaniu rozwiązań, wymagają znacznie lepszego przygotowania do zajęć od prowadzących, większego zaangażowania i otwartości, ale daje studentom szansę na prawdziwy kontakt z prowadzącymi i – co jest szczególnie ważne w przypadku inżynierów – rozwinięcie niestandardowego sposobu myślenia i kreatywności, wykorzystywanie wiedzy w praktyce.

W ankiecie podsumowującej zajęcia większość studentów odpowiedziała, że co prawda realizacja własnego projektu była trudna, ale i ciekawsza, niż część wykładowa. Większość uznała też, że część praktyczna i dyskusyjna powinny być rozbudowane, a taki rodzaj zajęć będzie przydatnym uzupełnieniem programu ich studiów i wiedzy, którą zdobyli na innych przedmiotach.

Metody aktywizujące w USA

Prof. Jacek Kozieł, który na Iowa State University prowadzi interdyscyplinarne badania z zakresu inżynierii rolnictwa, chemii analitycznej, zootechniki i ochrony środowiska i który był również profesorem wizytującym na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, połączył się z uczestnikami seminarium za pomocą wideokonferencji i opowiedział o różnicach w nauczaniu w Polsce i Stanach Zjednoczonych oraz o metodach aktywizujących studentów, które on sam stosuje.

Mówiąc o metodach aktywizujących zwrócił przede wszystkim uwagę na bardzo duża rola e-learningu w nauczaniu w USA – większość zajęć i wykładów ma dedykowaną, responsywną stronę e-learningową, na której studenci znajdują sylabusy zajęć, prezentacje z wykładów, automatycznie oceniane zadania do wykonania, ogłoszenia i oceny. Dla wykładowców, jak zauważa prof. Kozieł, to przede wszystkim ogromna oszczędność czasu, ale aktywizacja studentów przed wykładami (w postaci np. materiałów, z którymi muszą się zapoznać i testów do rozwiązania) pozwala również na podniesienie poziomu wykładów, przerobienie bardziej skomplikowanego materiału – podstawy studenci przerabiają samodzielnie.

Do każdego ze swoich wykładów prof. Kozieł przygotowuje też zestaw pytań i zachęca studentów, do dyskutowania – i z nim, i innymi studentami, dzięki czemu nie są tylko biernymi odbiorcami przekazywanych im treści. Profesor zwrócił również uwagę na połączenie tematu wykładu z konkretną sytuacja np. na rynku pracy czy w mediach, pracę w grupach, ale z indywidualną odpowiedzialnością za jej wyniki, nieustanne ulepszanie przedmiotu i urozmaicenie uczenia poprzez filmy czy wycieczki.

Na Iowa State University działa Center for Excellence of Learning and Teaching, które uczy jak uczyć nie tylko doktorantów, którzy myślą o karierze naukowców i dydaktyków, ale również podpowiada doświadczonym dydaktykom, jak dotrzeć i nadążyć za zmieniającymi się ciągle studentami i ich oczekiwaniami. Jednostka organizuje seminaria, szkolenia i obserwacje zajęć prowadzonych przez innych.