Mikroplastik i jego wpływ na glebę

Mikroplastik – szczególny rodzaj zanieczyszczenia

Mikroplastik definiowany jest jako cząsteczki plastiku mniejsze niż 5 mm. W środowisku pojawia się na dwa sposoby: w wyniku produkcji (m.in. past do zębów czy żeli pod prysznic) lub fragmentacji większych kawałków. – Mikroplastik z pewnością jest zanieczyszczeniem, nie należy do środowiska. Ale jest to bardzo szczególny rodzaj zanieczyszczenia, ponieważ są to cząsteczki – mówi profesor Matthias Rillig, badacz z Freie Universität w Berlinie. Mikroplastik może unosić się w powietrzu, a przez to – być właściwie wszędzie. Jego źródłem są na przykład odpady i ściółki z tworzyw sztucznych, komposty z dodatkiem osadów ściekowych, ale też ścierające się opony.

Wpływ mikroplastiku na glebę

Prof. Rillig prowadzi badania nad potencjalnym wpływem mikroplastiku na faunę i florę glebową. Zanieczyszczenie mikroplastikiem badane było do tej pory głównie w kontekście środowiska morskiego, natomiast długo niewiele było wiadomo o środowiskach lądowych.  – Mikroplastik w glebie jest znacznie trudniejszy do wykrycia i ilościowego określenia w niż w wodzie, ponieważ gleba składa się w zasadzie z dużej liczby cząstek o ogromnej powierzchni wewnętrznej i dużej ilości materiału organicznego. Metody badania tego procesu są wciąż optymalizowane – wyjaśnia prof. Rillig.

Według prof. Rilliga mikroplastik zawarty w glebie wpływa nie tylko na jej strukturę czy zdolność do retencji wody, ale także na żyjące w niej organizmy żywe. – Mikroplastik może być toksyczny dla niektórych organizmów, ale także ulegać dalszemu rozdrobnieniu w środowisku, rozpadowi na jeszcze mniejsze kawałki, osiągając ostatecznie rozmiary nano. A nanocząsteczki są często znacznie bardziej toksyczne – mówi prof. Rillig.

Co prawda obecność mikroplastiku w glebie może mieć także pozytywne skutki, zwłaszcza dla wzrostu roślin. Włókna mikroplastikowe obniżają gęstość nasypową i stwarzają lepsze warunki dla rozwoju korzeni.  Prof. Rillig podkreśla jednak, że pozytywne efekty na jednym poziomie mogą przełożyć się na przesunięcia na innym poziomie ekosystemu.

Nowy czynnik w globalnych zmianach?

W badaniach nad mikroplastikiem możemy wyróżnić dwie perspektywy. Jedna z nich koncentruje się na skutkach bieżących, druga na możliwych konsekwencjach w przyszłości. Według prof. Rilliga mikroplastik jest nowym globalnym czynnikiem zmian, który wpływa na właściwości gleby, wydajność roślin i procesy zachodzące w ekosystemie. Jest on wyraźnie związany z działalnością człowieka i może być traktowany podobnie, jak podwyższony poziom atmosferycznego dwutlenku węgla czy tlenków azotu.

– Nie mamy jeszcze dobrego rozeznania, jakie są stężenia mikroplastiku w glebie z wyjątkiem kilku miejsc, w których zostały one dokładnie zmierzone. Nie wiemy też, jak szybko rosną, ani na jakim poziomie powinniśmy zacząć poważnie przejmować się nieodwracalnymi skutkami – dodaje prof. Rillig. Nadal istnieje wiele wątpliwości dotyczących wpływu mikroplastiku na ekosystemy lądowe. Do jego oszacowania pod uwagę należy wziąć nie tylko wielkość cząsteczek i ich stężenie w glebie, ale także ich kształt, zastosowane dodatki, rodzaj polimeru oraz stopień modyfikacji w środowisku. – To sprawia, że praca z nimi jest naprawdę trudna. Obecnie najbardziej interesują nas niektóre z efektów nietoksyczności. Chcemy wiedzieć, jak te cząsteczki wpływają na tempo procesów w ekosystemie i jak oddziałują na inne czynniki zmian globalnych – wyjaśnia naukowiec.

Co możemy zrobić?

Mikroplastik może być już wszędzie, a według prof. Rilliga właściwie nie ma możliwości, by usunąć go z gleby.

Naukowcy na całym świecie przeprowadzają eksperymenty i pracują nad rozwiązaniami mającymi na celu zmniejszenie zużycia tworzyw sztucznych. Problem jest globalny i z każdym dniem staje się coraz bardziej widoczny. Co możemy zrobić jako jednostki? – Zredukuj wykorzystanie jednorazowych tworzyw sztucznych, upewnij się, że nie wrzucasz ich do organicznych śmieci itd. W przyszłości powinniśmy mieć bardziej inteligentne produkty z tworzyw sztucznych, w których materiał będzie projektowany z myślą o całym „życiu”, również po okresie jego użytkowania – podsumowuje prof. Rillig. 

Prof. Matthias Rillig to szeroko znany specjalista w zakresie badań nad bioróżnorodnością gleby, grzybami mikoryzowymi i wpływem zanieczyszczeń mikroplastikiem na środowisko glebowe. Prowadzi „Plant, fungal and soil ecology lab” w Instytucie Biologii i Berlin-Brandenburg Institute of Advanced Biodiversity Research przy Freie Universität w Berlinie. Jest autorem i współautorem ponad 330 prac naukowych w czasopismach z listy JRC, które były cytowane prawie 32 700 razy! W 2016 roku otrzymał prestiżowy Advanced Grant finansowany z European Research Council na badania grzybów glebowych.

5 grudnia, w Światowy Dzień Gleby, rusza seria podcastów o glebie - “Life in the Soil”. Można ich posłuchać tutaj: https://soundcloud.com/mrillig/teaser-life-in-the-soil-podcast 

Więcej informacji o badaniach prof. Rilliga na oficjalnej stronie RilligLab oraz na jego kanale na YouTube.

mmj