Mamy nowe Wiodące Zespoły Badawcze i Radę WZB

Nowe zespoły badawcze utworzone na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu będą pracowały w takich obszarach jak rolnictwo i ogrodnictwo – w kontekście bioróżnorodności i zrównoważonego rozwoju oraz inteligentnych technologii, architektura krajobrazu, onkologia weterynaryjna i biostatystyka.

WZB Bioróżnorodność i zrównoważony rozwój w rolnictwie i ogrodnictwie (BioDivRO)

Liderem tego WZB jest prof. Magdalena Szymura z Instytutu Agroekologii i Produkcji Roślinnej, a tworzą go prof. Daniel Pruchniewicz, prof. Agnieszka Dradrach, dr Iwona Gruss, dr Katarzyna Patejuk, prof. Sylwia Lewandowska, dr Anna Jama-Rodzeńska, dr Małgorzata Raduła, prof. Maria Licznar-Małańczuk, prof. Przemysław Bąbelewski, dr Anna Wyrostek i Jakub Matkowski. BioDivRO planuje projekty: 1. Model bioróżnorodności i produkcyjności pastwisk górskich w świetle zmian klimatycznych – konkurs Interreg Polska-Saksonia. Priorytet 1. Pogranicze przyjazne środowisku – przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatu; 2. Współpraca z Parkiem Narodowym Gór Stołowych – wpływ wypasu owiec na roślinność pastwisk – projekty PROW; 3. Zastosowanie wełny owczej do poprawy warunków glebowych w uprawach – EraNet – Stacja Badawczo-Dydaktyczna w Swojczycach; 4. Współpraca z Karkonoskim Parkiem Narodowym – analiza łączności krajobrazowej łąk w parku i jego otulinie – aplikacja o granty norweskie; 5. Współpraca z ZZM we Wrocławiu – wzbogacanie składu gatunkowego łąk miejskich.

Grunty rolne stanowią blisko 40 proc. lądowej powierzchni Ziemi i 60 proc. obszaru Polski. Rolnictwo stanowi ponad 3 proc. w PKB i 14 proc. zatrudnionych. Europejski Zielony Ład i projekty w ramach Horyzont Europa (2021-27) dotyczą zagadnień: klimat – bioróżnorodność – gleba. Z tych powodów wsparcie naukowe w celu wyznaczenia celów zrównoważonego rozwoju oraz ochrony bioróżnorodności obszarów rolniczych jest konieczne. W świetle intensywnie zachodzących zmian klimatycznych i socjo-ekonomicznych w ostatnich latach praktyki „jak zwykle” nie działają i potrzebne jest inne, bardziej pro środowiskowe spojrzenie na produkcję rolniczą i ogrodniczą, obejmujące oceny wpływu praktyk rolniczych na środowisko przyrodnicze, w tym bioróżnorodność. Zbiorowiskami, które w ostatnich 50 latach zmniejszyły znacznie swój areał są łąki, szczególnie zbiorowiska łąk semi-naturalnych, użytkowane ekstensywnie. Z tego względu prace nad dostosowaniem gospodarki na łąkach i pastwiskach do zmieniających się warunków środowiskowych jest kluczowe dla ich ochrony i zachowania produkcyjności. Nasze prace obejmują także prośrodowiskowe zasady kształtowania zieleni miejskiej i ogrodnictwo miejskie, analizę znaczenia zbiorowisk marginalnych w ochronie bioróżnorodności, wykorzystanie analizy występowania mazofauny glebowej i zapylaczy w diagnozie stanu środowiska. BioDivRO chce rozwijać analizę usług ekosystemowych pełnionych przez zbiorowiska synantropijne w krajobrazie rolniczym i w środowisku miejskim, a także analiza rozmieszczenia i metody kontroli chwastów oraz gatunków inwazyjnych. Praktycznym wykorzystaniem naszych prac będzie wyznaczenie optymalnych sposobów gospodarowania na obszarach cennych przyrodniczo oraz promocja krótkich łańcuchów dostaw żywności jako elementu zrównoważonego rozwoju.

WZB Inoter – Inteligentne i nowoczesne technologie w rolnictwie

Liderem tego Zespołu jest prof. Józef Sowiński z Instytutu Agroekologii i Produkcji Roślinnej, który do współpracy zaprosił takich naukowców jak: dr Luca Demarchi, prof. Grzegorz Kulczycki, dr Kamila Pawluszek-Filipiak, prof. Katarzyna Pentoś, prof. Krzysztof Pieczarka, dr Elżbieta Pytlarz, prof. Katarzyna Szwedziak, prof. Roman Wacławowicz, Natalia Wielgocka. WZB wspierają też dr Adam Michalski i dr Aleksandra Franz.

Złożone lub planowane do założenia są wnioski projektowe to: „Potencjał olejku eterycznego z mięty pieprzowej w ograniczaniu stokłosy żytniej w pszenicy ozimej" w trakcie realizacji ramach konkursu „Młode umysły – Young Minds Project” (nr projektu: N010/0007/22);  wnioski do NCN w konkursie Opus – badanie wpływu siły wytwarzanej przez chwytaki na uszkodzenia jabłek w czasie zbioru; Zbadanie wpływu stałego pola magnetycznego na wzrost, rozwój i parametry użytkowe lnu; Wpływ warunków środowiskowych na efektywność wzrostu, jakość i właściwości wytrzymałościowe drewna topoli w pierwszych latach uprawy; Zwiększenie żyzności gleby i sekwestracji węgla w oparciu o odzysk materii organicznej z biomasy lignocelulozowej; wniosek do NCBiR w konkursie Lider XIV – Technologia produkcji wegańskiej żywności oraz koncentratów spożywczych z nasion pastewnych odmian roślin strączkowych, biofortyfikowanych w witaminę B12.

Aktualnie ludzkość jest u progu czwartej rewolucja rolniczej, która podobnie jak czwarta rewolucja przemysłowa, wiąże się z zmianami wynikającymi z wdrożenia nowych technologii wspomagania decyzji. Coraz powszechniej wykorzystywana jest sztuczna inteligencja, a także autonomiczne maszyn i roboty do wielu procesów m.in. uprawy, pielęgnacji i zbioru roślin, a także monitorowania stanu zwierząt gospodarskich i ich obsługi. Jednocześnie, ze względów produkcyjnych, ekonomicznych i środowiskowych wdrażane są technologie specyficzne dla rolnictwa, obejmujące nowe metody uprawy (np. uprawa pasowa i bezorkowa), nowe kierunki hodowli roślin w celu uzyskania odmian odpornych na stresy a w konsekwencji lepiej plonujących. W wielu regionach świata dynamicznym kierunkiem produkcji żywności lub biomasy są farmy glonowe, farmy owadzie czy farmy pionowe. Jak podkreśla lider tego WZB, prof. Sowiński, rolnictwo polskie nie jest w izolacji od trendów światowych i nowoczesne, silne ekonomicznie gospodarstwa inwestują nowe rozwiązania, najnowszy park maszynowy i nowoczesne technologie, a uczelnia badawcza jaką jest Uniwersytet Przyrodniczy nie może nie zauważyć tego trendu.

WZB THETA. Grupa Biostatystyczna

Liderem tego WZB jest prof. Joanna Szyda z Pracowni Biostatystyki w Katedrze Genetyki, a Zespół tworzą: prof. Tomasz Suchocki, dr Magdalena Frąszczak, dr Magda Mielczarek  , doktoranci Michalina Jakimowicz, Bartosz Czech i Krzysztof Kotlarz oraz student Marek Sztuka.

WZB prowadzi badania w ramach jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin nauk biologicznych – bioinformatyce, która łączy aspekty biostatystyki, biologii i informatyki. Od kilkunastu lat w biologii, szczególnie w genomice nastąpił niezwykle eksplozywny rozwój metod generowania dych. Są to prawie zawsze bardzo duże zbiory danych (big data) wymagające użycia specjalistycznych narzędzi analitycznych i programistycznych – stąd zasadność utworzenia WZB o charakterze biostatystyczno-bioinformatycznym.

Jak podkreśla prof. Szyda, kluczowym elementem jej koncepcji funkcjonowania zespołu badawczego jest zarządzanie i promowanie utalentowanych osób, głównie młodych, w ich rozwoju naukowym – rozszerzona na zarządzanie całym WZB, który ma składać się z naukowców na różnych etapach kariery zawodowej, jednak z naciskiem na młodych naukowców. Kolejnym istotnym elementem jest promowanie stałego rozwoju zawodowego członków Zespołu – w bioinformatyce i biostatystyce to niezbędny warunek do realizacji nowoczesnych, wysokiej jakości badań naukowych.

Zespół planuje – w zakresie struktur danych w ciągu najbliższych kilkunastu miesięcy wykorzystać dane pochodzące z całogenomowego metylomu człowieka oraz dane z obrazowania rezonansem magnetycznym, poszerzenie portfolio w zakresie analizy danych klinicznych. W kontekście nowych umiejętności metodycznych głównym nurtem będą prace w kierunku zastosowania metod sztucznej inteligencji (metody uczenia głębokiego z wykorzystaniem sieci LSTM oraz sieci konwolucyjnych) oraz zastosowanie nowych technik wyboru zmiennych objaśniających w modelach statystycznych. W aspekcie umiejętności programistycznych najważniejsze będzie zastosowanie technik programowania równoległego i generalnie programowania wysokowydajnego w analizie danych.

WZB LandArch – Architektura Krajobrazu

Liderem tego WZB jest prof. Aleksandra Lis, która do współpracy zaprosiła: prof. Irenę Niedźwiecką-Filipiak, prof. Roberta Kalbarczyka, prof. Bartosza Jawecki, prof. Monika Ziemiańska, prof. Magdalena Zienowicz, dr Anna Bocheńska-Skałecka, dr Justyna Rubaszek, dr Justyna Jaworek-Jakubska, dr Karolina Zalewska, dr Ewa Walter, dr Ewa Podhajska, dr Łukasz Pardela, dr Elżbieta Szopińska i Joanna Dobrzańska.

Tematy badawcze, jakie będzie podejmował ten Zespół to: Wpływ cech krajobrazu dziennego i nocnego na zachowania i odczucia ludzi (w szczególności preferencje i poczucie bezpieczeństwa); Zintegrowana ochrona i zarządzanie zabytkowymi krajobrazami kulturowymi na obszarach ze współistniejącą ochroną przyrody i zabytków; Zielona i błękitna infrastruktura w zrównoważonym planowaniu  i projektowaniu obszarów zurbanizowanych; Standardy kształtowania i ochrony różnorodności biologicznej jako element strategii rozwoju terenów zurbanizowanych i obszarów rolnych; Kształtowanie krajobrazu wsi i małych miast; Ocena wpływu na środowisko i krajobraz kopalni surowców skalnych, kształtowanie i ochrona krajobrazów górniczych i wykorzystanie terenów pogórniczych  w działaniach na rzecz adaptacji do zmian klimatu; Drzewa na terenach zurbanizowanych: ochrona, zarządzanie i ocena ryzyka; Zastosowanie dendrochronologii i dendrochemii w badaniach dotyczących zanieczyszczeń przemysłowych i adaptacji miast do zmian klimatu; Percepcja i kształtowanie krajobrazów warownych oraz parkowych w oparciu o modele cyfrowe krajobrazu i wirtualną rzeczywistość; Ochrona i kształtowanie zieleni fortecznej dla zachowania wartości zabytkowych  i współczesnych terenów pofortecznych w miastach; Aspekty kształtowania roślinności i technologie roślinne w  projektowaniu zrównoważonych  obszarów zurbanizowanych; Badania dotyczące wykorzystania metod inwentycznych w projektowaniu przestrzeni publicznych.

WZB OncoVet – Onkologia weterynaryjna

Liderem zespołu jest prof. Aleksandra Pawlak z Katedry Farmakologii i Toksykologii, pozostali członkowie to: prof. dr hab. Bożena Obmińska-Mrukowicz, prof. Błażej Poźniak, prof. Agnieszka Śmieszek, dr Marta Henklewska, prof. Arkadiusz Miążek, dr Maciej Zacharski, dr Anna Urbaniak, dr Jarosław Suchański, dr Rafał Ciaputa, dr Agnieszka Żak-Bochenek, dr Joanna Tunikowska, prof. Artur Niedźwiedź, lek. wet. Marcin Jasiak, dr Natalia Siwińska, prof. Małgorzata Ochota. Planowane jest poszerzenie składu zespołu o doktorantów i pracowników technicznych zaangażowanych w badania z zakresu weterynaryjnej onkologii.

Onkologia weterynaryjna to dynamicznie rozwijająca się dziedzina nauki ze względu na rosnącą potrzebę dostarczania usług klinicznych dla pacjentów z nowotworami, ale także ze względu na translacyjną wartość wyników badań uzyskanych na zwierzętach towarzyszących. Jak wyjaśnia prof. Pawlak, biorąc pod uwagę częstość występowania nowotworów u tego gatunku zwierząt możemy założyć, że nawet 1 milion psów rocznie choruje na raka, co czyni nowotwory jedną z głównych przyczyn śmiertelności u psów, zaraz obok chorób zakaźnych. Nowotwory pojawiają się także u innych zwierząt takich jak koty, konie, króliki, fretki czy nawet u zwierząt egzotycznych – ptaków i gadów. Właśnie dlatego potrzebę rozwijania weterynaryjnej onkologii widzą naukowcy z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UPWr, tym bardziej, że niemal w każdej jednostce WMW jest badacz lub mały zespół zajmujący się tematyką nowotworów u zwierząt, specjalizujący się w stosunkowo wąskiej dziedzinie prowadzonych przez siebie badań i dysponujący określonym, często unikatowym warsztatem badawczym. – Ci indywidualni badacze, choć często w pojedynkę nie są w stanie stworzyć konkurencyjnych na arenie międzynarodowej projektów badawczych, mają doskonały potencjał, z którego można zbudować szeroki, interdyscyplinarny zespół, który mógłby sprostać wymaganiom stawianym przez krajowe i międzynarodowe organizacje finansujące naukę i z powodzeniem konkurować o zewnętrze środki na prowadzenie badań – podkreśla prof. Pawlak.

Cele Zespołu na najbliższy rok to: konsolidacja pracowników Wydziału Medycyny Weterynaryjnej zajmujących się onkologią weterynaryjną, stworzenie platformy/środowiska do wymiany doświadczeń i pomysłów celem tworzenia innowacyjnych projektów badawczych i wspólnej sieci kontaktów z partnerami krajowymi i zagranicznymi, nawiązywanie nowych kontaktów naukowych, utworzenie grupy badawczej realizującej aktualne badania z zakresu weterynaryjnej onkologii, nawiązanie współpracy z biznesem i oczywiście pozyskiwanie funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację obranych przez zespół kierunków badawczych.

Nowa Rada Wiodących Zespołów Badawczych

Nowa Rada WZB została powołana w sierpniu 2023 roku, jej kadencja potrwa do 31 grudnia 2026 roku. Przewodniczącą rady została prof. Anna Chełmońska-Soyta, prorektor ds. umiędzynarodowienia, a funkcję jej zastępcy objął prof. Wolfgang Keller, związany z Uniwersytetem w Stuttgarcie doktor honoris causa UPWr.

Pozostali członkowie rady to prof. Vilem Pavlu związany z Czeskim Uniwersytetem Przyrodniczym w Pradze i Uniwersytetem Technicznym w Dreźnie, prof. Bernt Guldbrandtsen, obecnie pracujący na Uniwersytecie w Bonn, a wcześniej na Uniwersytecie w duńskim Aarhus i prof. Mohammad Taherzadeh, biotechnolog związany z Uniwersytetem w Borås i Szwedzkim Centrum Odzyskiwania Zasobów. Prof. Adam M. Paruch to absolwent UPWr związany z norweskimi uczelniami i ośrodkami badawczymi Bioforsk czy NIBIO, dr Tong Wang z Uniwersytetu Erazma z Roterdamu i TU Delft, prof. Anna Van Soom, doktor honoris causa UPWr i kierownik Katedry Rozrodu, Położnictwa i Zdrowia Stada na Uniwersytecie w Gandawie. Doktorem honoris causa UPWr jest także kolejny członek nowej rady prof. Ángel Antonio Carbonell Barrachina, twórca hiszpańskiej szkoły analizy sensorycznej, ekspert Banku Światowego, Unii Europejskiej i amerykańskiego Departamentu Rolnictwa pracujący w Miguel Hernández University of Elche w Hiszpanii. Prof. Andrzej Mazur, absolwent Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UPWr, dyrektor Unité de Nutrition Humaine, INRA/Université Clermont Auvergne również jest doktorem honoris causa UPWr.