Czas młodych mentorów – nowi profesorowie

Ile macie Państwo lat? Wiem, że kobiety nie wypada pytać, ale zaryzykuję.

Adam Figiel: Około 50.

Aneta Wojdyło: Około 40.

Czy to jest wiek, w którym już wypada być profesorem belwederskim, czy jeszcze można walczyć o nominację?

AF: U mnie chyba ostatni dzwonek, bo profesorem dobrze byłoby być przed czterdziestką.

AW: Myślę, że młodzi, idący tuż po nas, będą do tej profesury dochodzić szybciej. To widać po ułatwionej procedurze habilitacyjnej.

Ten tytuł to wisienka na torcie czy raczej świadectwo ścieżki, na jaką się weszło?

AW: To jest bodziec do dalszej pracy i pogłębiania tego, nad czym pracujemy na co dzień.

AF: To pewien etap, który kończy zdobywanie kolejnych stopni naukowych. Prawdę mówiąc, od tego momentu można już całkowicie poświęcić się konsolidowaniu zespołu badawczego.

Już nie trzeba się martwić o karierę?

AF: Można się skupić na tym, co naprawdę jest ważne. A jeśli pracownik naukowy w młodym wieku uzyska ten tytuł, to łatwiej wykorzystać i jego potencjał, i młodość. To one – w połączeniu ze wsparciem doświadczonych, starszych kolegów – mają wpływ na efektywność w budowaniu zespołów badawczych. Wypadkowa tych wszystkich elementów może być gwarancją sukcesu, a kto wie, czy nie i Nobla dla polskiego naukowca, czego życzył nam na uroczystości prezydent Andrzej Duda.

Naprawdę prezydent Rzeczypospolitej życzył nominowanym profesorom Nagrody Nobla?

AW: Życzył nam też, byśmy się otworzyli bardziej na gospodarkę. I zajęli się młodymi, inwestowali w nich czas i energię.

Młodzi profesorowie mentorami dla jeszcze młodszych doktorantów?

AF: Tak, bo te dwa aspekty – efekt synergii między nauką i gospodarką oraz wsparcie młodych – przybliżą nas do Nobla dla pracownika naukowego pracującego w Polsce. A ja mogę potwierdzić, że to co ostatnio robimy na naszej uczelni jest najlepszym dowodem, że zmierzamy w tym kierunku.

To znaczy?

AF: Staramy się wspierać młodych. Tworzyć im jak najlepsze warunki i przyspieszyć ich ścieżkę naukową po to, by szybko awansowali i mogli budować własne zespoły.

Kiedyś pokutowało przekonanie, że młodzi mają czas i mają czekać.

AF: To już przeszłość. Teraz raczej chcemy być menedżerami, czy osobami wspierającymi tych, którzy są zdolni i mogą zapewnić sukces sobie i innym, również nam.

Dlaczego?

AF: Warto być dobrym trenerem. Przecież ich sukces będzie też naszym, naszych wydziałów i naszej uczelni. Po prostu sukcesem Polski. A wspomniany efekt synergii można osiągnąć tylko przy dużym udziale młodych pracowników naukowych.

Pracujecie Państwo razem.

AW: I to pomimo, że jesteśmy w różnych jednostkach.

AF: A może właśnie dzięki temu?

Pani pracuje na Wydziale Nauk o Żywności, a Pan na Wydziale Przyrodniczo-Technologicznym.

AW: A od kilku lat jesteśmy sąsiadami i bardzo często się spotykamy, przekazujemy sobie próbki, analizujemy uzyskane wyniki, rozwiązujemy problemy, dyskutujemy. Ja w tym naszym teamie odpowiedzialna jestem za analizy chemiczne, która metoda suszenia i jakie jej parametry są korzystniejsze, czyli jak poprowadzić proces technologiczny aby zachować jak największą ilość składników bioaktywnych w produkcie.

Czyli dzięki nauce wie Pan, jakie suszone jabłka należy kupować do kompotu na wigilię?

AF: Albo do bezpośredniego schrupania podczas świąt. Angażujemy też kolegów i koleżanki z innych jednostek w nasze badania.

Kupują owoce i warzywa do badań w różnych zieleniakach?

AF: To byłoby zbyt łatwe. My chcemy wzmacniać ideę badań według zasady „od wideł do widelca”, by mieć kontrolę także nad czynnikami, które warunkują produkcję surowca. Bo ten surowiec już na początku musi być odpowiedni, bogaty w składniki bioaktywne. Naszym zadaniem jest, by podczas procesów przetwórczych zachować te składniki, a nawet – jeśli to możliwe – zwiększyć potencjał bioaktywny surowca tak, by ostatecznie produkt był prozdrowotny.

A jak go można zwiększyć?

AF: Mamy już zarejestrowany patent. Rzecz polega na wzbogacaniu surowca w postaci owoców bądź warzyw, w składniki bioaktywne.

W jaki sposób?

AF: Produkt wyjściowy zanurza się w wysoko stężonym roztworze osmoaktywnym. W procesie odwadniania, wskutek różnicy potencjałów osmotycznych, aktywne składniki zawarte w roztworze przenikają do produktu. Jeśli jest to sól lub cukier, to w rezultacie jemy słone lub słodkie przekąski. Ale jeśli zastąpimy ten roztwór osmotyczny zagęszczonym sokiem np. z aronii, jabłek, czy buraków ćwikłowych– w zależności od tego, jaki surowiec nas interesuje – to otrzymujemy wzbogacony półprodukt. Ten zaś w dalszej produkcji wymaga jeszcze usunięcia wody. Nasze zadanie to znajdowanie optymalnych metod suszenia i wzbogacania w składniki bioaktywne przy jednoczesnym zachowaniu atrakcyjnej tekstury poddawanego obróbce owocu, czy warzywa. Wiedziała pani, że na przykład mikrofale zapewniają nam właśnie atrakcyjną teksturę, co wpływa na naszą ocenę i ostateczny wybór produktu w sklepie?

Hm, w popularnych publikacjach można znaleźć opinie, że mikrofale wcale nie są bezpieczne dla naszego organizmu.

AF: I dlatego właśnie prowadzimy badania, bo stosując rozsądnie mikrofale o optymalnej mocy przez odpowiedni czas, można nie tylko znacznie skrócić czas suszenia, oszczędzić energię, ale też spowodować, że ten nowy produkt będzie miał właściwości lepsze niż wyjściowy surowiec.

AW: Jest to możliwe, bo mikrofale wpływają też na strukturę komórkową surowców roślinnych. Mówiąc obrazowo, ich działanie przyczynia się do otwarcia każdej komórki z osobna, co przekłada się na późniejsze efektywniejsze wchłanianie aktywnych składników w naszym organizmie.

Jak zaczęła się Państwa współpraca?

AW: Profesor Figiel uczył mnie na studiach. Mieliśmy z nim zajęcia z maszynoznawstwa i wszystkie moje koleżanki kochały się w panu profesorze!

AF: Gdybym ja to wiedział!

AW: Adam był wtedy jeszcze kawalerem, więc mogły marzyć. (śmiech) A mówiąc poważnie, już przy pierwszym projekcie jaki pisał, szukał współpracowników, by stworzyć swój pierwszy zespół badawczy.

AF: I od niedawno zmarłej, nieocenionej Pani Marysi Bortkiewicz, z zespołu Profesora Jana Oszmiańskiego dowiedziałem się, że jest taka zdolna dziewczyna, bardzo pracowita, ambitna i poukładana. To był rok 2005. Mamy 2016 i już choćby to jest dowodem na to, że Pani Marysia miała rację.

I nigdy się nie pokłóciliście?

AW: Nigdy!

A rodziny jak sobie radzą z tą współpracą?

AW: Mąż był na początku zazdrosny o czas, jaki poświęcam nauce. I zdarzało się, że z przekąsem w głosie podawał mi słuchawkę telefoniczną, mówiąc „Adaś dzwoni”. Ale od kiedy to Oni zaczęli ze sobą bliżej współpracować, to ja dziś częściej mówię „Adaś dzwoni”.

Czym jest dla Państwa praca naukowa w sensie intelektualnym? Co oznacza wybór takiej drogi zawodowej?

AF: Na pewno jest to przygoda dająca możliwość realizacji własnych pasji oraz poznawania ludzi i świata, tym bardziej pasjonująca, jeżeli przeżywana wspólnie z innymi.

AW: Wybór tej drogi zawodowej to budowanie i odkrywanie. Budowanie zespołu, nawiązywanie kontaktów. I odkrywanie tajemnic, jakie przyroda wciąż przed nami skrywa. To wszystko sprawia, że w tej pracy dużo jest dobrych emocji i jeszcze więcej satysfakcji, kiedy osiąga się wspólny sukces, jakim jest chociażby nowa publikacja czy dalsze wspólne projekty.

AF: Kiedy staramy się o środki finansowe na nowy projekt, wzajemnie wspieramy się. Ja wiem, jak ogromny jest wkład zespołu Anety w pracę mojego zespołu i wiem, że każdy kolejny projekt będzie lepszy, jeśli będziemy go realizować wspólnie. Myślę, że gdybyśmy osobno pracowali, nie mielibyśmy takich wyników i pewnie nie doszlibyśmy jeszcze do Pałacu Prezydenckiego po nominacje profesorskie.

Denerwowaliście się stojąc w tłumie innych i czekając na swoją kolejkę?

AW: To jest chyba przeżycie dla każdego, kto przechodzi przez te bramki z ochroną i trafia do Sali Kryształowej. To ukoronowanie nieprzespanych nocy i wielu wyrzeczeń. Moment ten był też ogromnym przeżyciem dla naszych rodzin. Nic dziwnego, że na uroczystości było dużo dzieci, od maluszków po całkiem dorosłe nastolatki, żon, mężów, rodziców.

AF: Ja pojechałem z żoną i mamą. 11-letni syn rozchorował się, ale prezydent na odwrocie zaproszenia napisał dla niego dedykację – serdeczne życzenia, z taką buźką internetową, więc ta pamiątka jest też bardzo osobista.

AW: Tuż przed wręczeniem i w trakcie, czekając, oczywiście wszyscy rozmawiają, pytają, jaką jednostkę reprezentują. Kolejka jest alfabetyczna, więc dopiero po zakończeniu wręczania nominacji jest czas na szukanie znajomych, robienie zdjęć. Ja spotkałam profesora Matkowskiego z Uniwersytetu Medycznego, który tego dnia także odebrał nominację.

AF: A potem są jeszcze kolejne chwile radości: spotkania na wydziale i w Instytucie Inżynierii Rolniczej. Ja byłem bardzo zaskoczony i wzruszony, gdy Panie z sekretariatu przywitały mnie ogromnym bukietem pięknych róż. To jest niesamowity moment, kiedy wszyscy współpracownicy gratulują ci i wiesz, że jest to szczere i autentyczne. W takich chwilach człowiek czuje, że jest częścią zespołu, który wspólnymi siłami może osiągnąć naprawdę bardzo dużo.

AW: W moim przypadku moja chwila radości była podwójna, bo zarówno w gronie najbliższych współpracowników z Zakładu, jaki i w gronie członków Rady Wydziału gdzie były kwiaty i gratulacje. Jest to równie wielkie przeżycie jak sama uroczystość wręczenia nominacji, bo przecież wielu z nich zarażało mnie swoją pasją do nauki i odkrywało ten świat.

***

Aneta Wojdyło
Profesor w Zakładzie Technologii Owoców i Warzyw Wydziału Nauk o Żywności. Prowadzi badania związane z optymalizacją procesu technologicznego surowców roślinnych ze szczególnym uwzględnieniem zachowania i charakterystyki związków biologicznie aktywnych. Doświadczenie naukowe pogłębiała na Uniwersytecie Wrocławskim w Zakładzie Biochemii, uniwersytetach w Hiszpanii i Tajwanie oraz w zakładach przemysłu spożywczego w ramach stypendiów i staży. Autor i współautor 68 artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach z listy JCR, 9 rozdziałów w monografii, 150 doniesień prezentowanych na konferencjach krajowych i międzynarodowych, 2 patentów. Uzyskała wiele nagród, w tym Nagrodę Fundacji „Pro Scientia et Vita” dla Młodego Naukowca – V Wydziału PAN oraz Rektora UPWr. Promotor trzech prac doktorskich. Kierownik studiów podyplomowych, 12 projektów badawczych finansowanych w ramach MNiSW, NCN, MRiRW oraz wykonawca w 11 projektach finansowanych ze źródeł krajowych i zagranicznych. Sumaryczny wskaźnik IF=148,45, suma cytowań=1055 (bez autocytowań); indeks H=16.

Adam Figiel
Dyrektor Instytutu Inżynierii Rolniczej, kierownik Zakładu Termodynamiki i Inżynierii Procesowej. Prowadzi badania suszarnicze z wykorzystaniem innowacyjnych metod w aspekcie jakości produktu i energochłonności procesu. Doświadczenie naukowe pogłębiał na uniwersytetach w Kanadzie, Hiszpanii i Malezji w ramach stypendiów, staży, warsztatów i konsultacji naukowych. Członek rady naukowo–programowej czasopisma „Inżynieria Przetwórstwa Spożywczego” oraz rady redakcyjnej czasopisma „Current Microwave Chemistry” wydawnictwa Bentham Science. Współautor patentu na temat otrzymywania bioaktywnych chipsów z owoców albo warzyw. Autor i współautor 7 rozdziałów w monografiach oraz 88 artykułów naukowych (24 opublikowanych w czasopismach wyróżnionych przez JCR). Promotor trzech prac doktorskich. Kierownik dwóch i główny wykonawca w trzech projektach krajowych ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania wyników o charakterze naukowo-rozwojowym. Sumaryczny wskaźnik IF= 54,2, suma cytowań=342 (bez autocytowań); indeks H=11.

Rozmawiała Katarzyna Kaczorowska