Centrum Diagnostyki Chorób Roślin już działa

Centrum Diagnostyki Chorób Roślin to jedno z sześciu laboratoriów badawczych tworzących Centrum Innowacyjnych Technologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Ich tworzenie rozpoczęto w kadencji 2016-2020 ze wsparciem z Regionalnego Programu Operacyjnego, a więc funduszy unijnych, za których przeznaczenie odpowiada samorząd województwa. Oprócz CDCR uruchomiony jest też już  Ośrodek Zaawansowanych Technologii Produkcji Ogrodniczej. Całkowity koszt inwestycji na koniec września 2020 roku to 4 544 779,58 zł, z czego wkład UPWr to 1 595 841,69 zł, dofinansowanie z EFRR – 2 948 937,89 zł. Koszt wyposażenia laboratoriów to 2 616 518,42 zł, z czego wkład UPWr wynosi 806 785,73 zł, a dofinansowanie EFRR – 1 809 732,69 zł.

Jak mówi prof. Krzysztof Matkowski, administrator Centrum Diagnostyki Chorób Roślin, w laboratoriach działających w budynku przy ul. Norwida 25, naukowcy mogą badać między innymi zdrowotność roślin introdukowanych jako efekt zmian klimatu np. soi, oxytree, ale też grupy organizmów w różny sposób oddziałujących na rośliny, a więc stawonogi, bakterie protisty i chromisty oraz grzyby pochodzące z roślin lub dowolnej niszy ekologicznej, na poziomie gatunku, form specjalnych lub patowarów.

– Podstawowym profilem badawczym Centrum jest diagnostyka chorób i szkodników roślin. Będziemy świadczyć usługi diagnostyczne dla przedsiębiorstw, związane ze zdrowotnością roślin rolniczych, ogrodniczych, sadowniczych i leśnych. Nowoczesne metody badawcze pozwolą nam na szybką identyfikację patogenów i szkodników. We współpracy z gospodarką zajmiemy się pozyskiwaniem projektów badawczych związanych np. z innowacyjnymi nawozami, środkami  ochrony roślin, biopreparatami czy środkami do odkażania powierzchni i narzędzi. Ponadto poszukiwać będziemy organizmów o nieznanych dotychczas cechach metabolicznych, będących potencjalnymi producentami związków antybiotycznych lub związków stymulujących odporność roślin na choroby i szkodniki oraz przydatnych w utylizacji odpadów organicznych – mówi prof. Elżbieta Pląskowska, autorka założeń i projektu centrum, która na etapie jego tworzenia odpowiadała za inwestycje, a obecnie za badania naukowe.

Celem działania CIT w obszarze Centrum Diagnostyki Chorób Roślin jest jak podaje prof. E. Pląskowska współpraca z jednostkami naukowymi i komercyjnymi, badania roślin leśnych, rolniczych, ogrodniczych i sadowniczych w oparciu o szybkie metody diagnostyczne, prowadzenie warsztatów i szkoleń dla firm związanych z ochroną roślin.

– Mamy sprzęt badawczy najwyższej klasy. Spektrum CDCR Omnilog – BioloGEN III daje możliwość prostej i szybkiej identyfikacji kilku tysięcy gatunków grzybów i bakterii, tworzenia własnej bazy wzorców gatunków, diagnostyki czynników chorobotwórczych dla roślin opartej na fenotypowaniu – mówi prof. Krzysztof Matkowski i wylicza: – Omnilog Biolog pozwala nam na ocenę zdolności metabolizowania źródeł węgla, azotu, fosforu i siarki, badanie wzrostu mikroorganizmów w obecności różnych efektorów metabolicznych lub związków chemicznych, powiązanie cech genotypu z fenotypem, ocena efektywności działania genów, badania lekooporności oraz reakcji na dowolne związki chemiczne, np. fungicydy. Real Time PCR i Digital PCR pozwala zaś na identyfikację mikroorganizmów, ocenę obecności genu oraz liczby kopii, liczebności mikroorganizmów w próbie, badania poziomu ekspresji genów, identyfikację mutacji, wykrywanie pojedynczych genów lub rzadkich alleli. I wreszcie mikrotom – to urządzenie pozwala nam na analizę histopatologiczną tkanek, badania mikrostruktur grzybów, mykoryz.

W Centrum jest też miejsce na aktywność popularno-naukową. CDCR będzie prowadziło szkolenia i warsztaty z zakresu diagnostyki chorób roślin dla dużych gospodarstw rolnych, firm doradczych, sprzedających środki ochrony roślin czy służb fitosanitarnych. Ale zgodnie z założeniami strategicznymi ma też aktywnie uczestniczyć w imprezach popularyzujących wiedzę z zakresu chorób roślin i wykrywania czynników chorobotwórczych.

– Jednym z naszych zadań jest też monitoring nowych zagrożeń pojawiających się na Dolnym Śląsku, szczególnie ze strony patogenów i szkodników i informowanie o nich nie tylko naukowców, ale przede wszystkim producentów rolnych, do których chcemy docierać poprzez publikacje popularno-naukowe – dodaje prof. Krzysztof Matkowski.

Zadania naukowe opracowane dla CIT to badania zdrowotności szerokiego spektrum gatunków roślin uprawnych w ekosystemach rolniczych; monitoring zagrożeń pojawiających się na Dolnym Śląsku, szczególnie ze strony patogenów i szkodników; diagnozowanie chorób roślin rolniczych, ogrodniczych i sadowniczych w różnych systemach uprawy; poszukiwanie genów i biochemicznych cech odporności na choroby roślin, również we współpracy z instytucjami zajmującymi się zarówno hodowlą twórczą, jak i zachowawczą odmian roślin uprawnych; prowadzenie badań nad biologicznym, serologicznym i molekularnym zróżnicowaniem populacji patogenów oraz doskonalenie metod ich diagnostyki. To również możliwości poszukiwania organizmów o nieznanych dotychczas cechach metabolicznych, będących potencjalnymi producentami związków antybiotycznych lub związków stymulujących odporność roślin na choroby i szkodniki; badanie biologii szkodników roślin uprawnych; badania fitoplazm – bakterii endobiotycznych, których znaczenie w ostatnich latach znacznie wzrasta, badania owadów je przenoszących; badania zdrowotności grzybów jadalnych w  różnych technologiach uprawy; badania czystości mikrobiologicznej przemysłowych linii produkcyjnych; badania zmienności cech patogenów zachodzących pod wpływem zmian w środowisku uprawnym; badania środków ochrony roślin oraz nad wykorzystywaniem ekstraktów z roślin i grzybów, np. w kosmetykach.

Zadania rynkowe to diagnostyka chorób roślin na terenach zurbanizowanych, prawnie chronionych i terenach leśnych (urzędy, spółdzielnie mieszkaniowe); diagnostyka chorób traw gazonowych na polach golfowych, boiskach piłkarskich i trawnikach (Polskie Stowarzyszenie Greenkeeperów); diagnostyka stanu zdrowotnego grzybów jadalnych i ich podłoża wzrostowego (pieczarkarnie, boczniakarnie); badania zanieczyszczenia powietrza zarodnikami grzybów w pomieszczeniach gospodarskich, szpitalach, jaskiniach, kopalniach i innych miejscach; badania aktywności antygrzybiczej związków chemicznych do ochrony tynków, spoin i ceramiki budowlanej; szkolenia i warsztaty z zakresu diagnostyki chorób roślin.

kbk