Biogospodarka: wyzwania i możliwości

Konsorcjum BBI zgodnie z założeniami, ma wykorzystać gospodarczy potencjał surowców pochodzenia biologicznego. Biosurowce, bioodpady, recykling – jak w Pani ocenie wyglądają polskie możliwości, szanse i obszary ryzyka?

Świadomość znaczenia obszaru biogospodarki dla rozwoju gospodarczego naszego kraju pojawiła się wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Zostaliśmy wtedy objęci regulacjami UE w powyższym zakresie i nastąpiło włączenie naszego kraju w inicjatywy międzynarodowe wykorzystujące potencjał, jaki stwarza biogospodarka. Mówiąc to, pragnę podkreślić fakt, że nie startujemy w Polsce od zera. Administracja publiczna, jednostki systemu szkolnictwa wyższego i nauki oraz przedsiębiorcy od wielu lat realizują w naszym kraju projekty oparte na potencjale surowców pochodzenia biologicznego. Działania te implementowane są pod hasłem czystszej produkcji, niskoemisyjności, zielonej gospodarki czy zrównoważonego rozwoju, a ich podstawowym celem jest otrzymanie produktu, który będzie wytwarzany i wykorzystywany w sposób jak najbardziej wydajny, odpady po nim zagospodarowane w sposób optymalny, a technologia wytwarzania efektywna ekonomicznie i środowiskowo.

Według szacunkowych danych Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce potencjał biogospodarki ocenia się na ok. 500 mld zł i ponad 3 mln miejsc pracy.

Już same te dane pokazują jak duże szanse dla rozwoju naszego kraju niesie obszar biogospodarki.

Wspomniała Pani o miejscach pracy – zgodnie z założeniami przyjętymi dla BBI do 2020 roku miało ich powstać 400 tysięcy i to dla wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Oczywiście mowa o skali europejskiej, czy są dane dotyczące Polski, zarówno dotyczące liczb, jak i obszarów, w których widać zapotrzebowanie rynku na pracowników w obszarze biogospodarki?

Według badań przeprowadzonych przez dr Agnieszkę Komor z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, wśród województw charakteryzujących się wyższym niż średnia krajowa potencjałem pracowników zatrudnionych w branżach związanych z biogospodarką znalazły się województwa wielkopolskie, lubuskie, łódzkie i podlaskie. Również w województwach dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, mazowieckim i warmińsko-mazurskim, zidentyfikowano znaczny potencjał w tym obszarze. Szczegółowe dane liczbowe można znaleźć w Rocznikach Naukowych Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu. To co charakteryzuje te regiony, to zdolność do nawiązania współpracy międzywojewódzkiej, np. w postaci klastrów czy parków technologicznych, mających na celu stymulowanie rozwoju obszaru danego regionu w oparciu o biogospodarkę.

Jakie jest miejsce, czy też planowany udział w konsorcjum środowiska naukowego i uczelni?

W 2015 r. działalność badawczą i rozwojową w dziedzinie biotechnologii w Polsce prowadziło 230 podmiotów, a nakłady wewnętrzne poniesione na działalność B+R w tym obszarze wyniosły ponad 850 mln zł. To pokazuje potencjał naukowy, który może zostać wykorzystany dla wzrostu polskiej gospodarki poprzez ścisłą współpracę nauki z biznesem, przy wykorzystaniu możliwości jakie daje uczestnictwo w BBI JU. Biorąc pod uwagę doświadczenia podmiotów, które realizują projekty w ramach konkursów ogłaszanych przez Inicjatywę oraz skuteczność procesów transferu wiedzy, przedsięwzięcia z obszaru biogospodarki mają wyższy współczynnik sukcesu gdy są realizowane w bliskiej współpracy z jednostką naukową.

BBI to przede wszystkim finansowanie badań naukowych, które mają chronić inwestycje w biogospodarce, ale też wspierać OZE czy biotechnologie. Jaki jest poziom zaawansowania polskiej gospodarki w tych obszarach? 

We wrześniu ubiegłego roku Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie przyjęcia dokumentu pt. Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Dokument ten jest odpowiedzią administracji rządowej na fakt wyczerpywania się zasobów surowców nieodnawialnych, wzrostu ich cen i rosnącej zależności Polski od ich dostaw z zagranicy, co powoduje ryzyka dla dalszego rozwoju gospodarczego naszego kraju. W dyskusji publicznej dużo się mówi o odchodzeniu od gospodarki opartej na węglu, a niewiele o tym, że istnieje duży potencjał poprawy w zakresie działań dotyczących odpadów przemysłowych, w szczególności właśnie odpadów pochodzących z działalności górniczej i wydobywczej oraz wytwarzania i zaopatrywania w energię. W trakcie spalania węgla kamiennego i brunatnego powstają bowiem zarówno gazy, jak i tzw. uboczne produkty spalania, czyli m.in. popioły, żużle i pyły. Stanowią one źródło wielu minerałów, których potencjał jako surowców antropogenicznych wciąż nie jest w pełni wykorzystywany. Zwiększenie skali produkcji kruszyw z ubocznych produktów spalania mogłoby w istotny sposób przyczynić się do transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym w przemyśle energetycznym i budowlanym w Polsce, a tym samym przyczynić się do tworzenia niskoemisyjnej, zasobooszczędnej, innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki Polski.

Co jest największym wyzwaniem w realizacji planów i założeń BBI: sektor przedsiębiorczości, środowisko naukowe czy też wymiana know-how pomiędzy tymi dwoma obszarami?

Jeżeli chodzi o polskie jednostki startujące w konkursach ogłaszanych przez BBI JU w mojej opinii kluczem do sukcesu jest szeroko rozumiany networking, uczestnictwo w krajowych dniach informacyjnych takich jak ten organizowany przez Uniwersytet Przyrodniczy i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego we Wrocławiu oraz w dniach informacyjnych BBI JU. Najbliższe takie wydarzenie będzie miało miejsce 22 kwietnia w Brukseli. Podczas tego rodzaju spotkań prezentowane są informacje na temat założeń oraz zasad uczestnictwa w konkursach, porady odnośnie tworzenia konsorcjów i sieci kontaktowych oraz synergii pomiędzy programem BBI JU a pozostałymi inicjatywami. Równolegle do prezentacji organizowane są spotkania brokerskie dla uczestników dni informacyjnych, poszukujących partnerów do realizacji wspólnych projektów. Spotkania te umawiane są z wyprzedzeniem przy pomocy BBI JU Partnering Platform, gdzie uczestnicy wydarzenia mogą założyć swój prywatny lub instytucjonalny profil. W tymi miejscu warto przypomnieć, że inicjatywa BBI JU jest kierowana nie tylko do dużych przedsiębiorstw, ale również do sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz jednostek naukowych prowadzących badania w obszarze przemysłu opartego na materiałach pochodzenia biologicznego z zamiarem ich komercjalizacji.

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu jest jedyną polską uczelnią w Konsorcjum BBI. Czy to oznacza, że uczelnia może liczyć na szczególne wsparcie ze strony ministerstwa? Czy też może raczej to wyjątkowa odpowiedzialność?

Wszystkie jednostki polskiego systemu szkolnictwa wyższego i nauki uczestniczące w projektach międzynarodowych mogą liczyć na przychylność ze strony ministerstwa. Natomiast ze strony Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu jako jedynej polskiej uczelni – członka konsorcjum, szczególna odpowiedzialność polega na tym, aby poprzez wkład merytoryczny w prace Inicjatywy pokazać, że nasi naukowcy w niczym nie ustępują swoim zagranicznym partnerom, a z ich potencjału naukowego można i należy korzystać. Jestem przekonana, że doskonale się państwo z tego zadania wywiążecie i w ślad za przyjęciem do BIC przyjdą kolejne sukcesy.

Agata Foks

Radca ministra do spraw europejskich w obszarze rolnictwa, zmian klimatu, bioróżnorodności oraz biogospodarki w Departamencie Innowacji i Rozwoju Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Do jej obowiązków należy m.in. zapewnienie realizacji  zadań wynikających ze współpracy z instytucjami Unii Europejskiej w obszarze rolnictwa, żywności, zmian klimatu, bioróżnorodności oraz biogospodarki wynikających z polityki unijnej i krajowej. Reprezentuje Polskę w ciałach roboczych Komisji Europejskiej w powyższym zakresie (Komitecie Programowym H2020 ds. 2 wyzwania społecznego, Komitecie ds. Badań w Rolnictwie – SCAR, Grupie Reprezentantów Państw Członkowskich BBI JU i Radzie Zarządzającej Inicjatywy wspólnego planowania Rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe i zmiany klimatyczne (JPI FACCE). Od maja 2019 r. pełni obowiązki wiceprzewodniczącej Grupy Reprezentantów Państw Członkowskich (SRG) BBI JU.